جشن‌ها و آیین‌های سنتی، اعتقادات ریشه‌داری هستند که از پیشینیان برای ما به‌یادگار مانده‌اند. این آیین‌ها نشان‌دهنده پیشینه تاریخی و هویت فرهنگی اقوام مختلف هستند. جشن باستانی نوروزبل طبق تقویم گیلانی، جشن آغاز سال گالشی و دیلمی است که در فهرست آثار ملی با شماره ۱۳۷۱ ثبت شده است.

جشن سال نوی گیلانیان، کهن‌ترین سال‌شمار ایرانی محسوب می‌شود و ریشه در فرهنگ، سنت و باور کهن مردم این خطه دارد. اگر به جشن‌های بومی اقوام علاقه‌مند هستید، برای آشنایی بیشتر با نوروزبل گیلانی، با مجله گردشگری علی‌بابا همراه باشید.

نگاهی به تاریخچه نوروزبل

نوروزبَل از ترکیب دو واژه «نوروز» و «بل» ساخته شده است. نوروز به معنای آغاز سال نو و بل به معنای شعله آتش است. بعضی قدمت جشن نوروزبل را به اسطوره فریدون و ضحاک مرتبط می‌دانند و بعضی دیگر این جشن را، جشن برداشت محصول و زمان پرداخت خراج به حکومت (آیین خراجی) می‌نامند.

آیین خراجی در گذشته به این مفهوم بود که گالشان، گندم خود را درو کرده، محصولات خود را به بازار برده‌ و از دام‌های خود محصولات لبنی را به دست آورده‌اند. حال با توانایی پرداخت باج و خراج از طریق فروش محصول، به زندگی‌ خود سامان داده‌اند.

از همین ‌رو سال نوی خود را هم در این زمان برگزار می‌کردند. بنابراین این مبدا، بر پایه مناسبات تولید و نوع معیشت مردم این خطه، شکل گرفته است.

سابقه‌ جشن نوروزبل در گیلان به صدها سال پیش برمی‌گردد و زمان برگزاری آن، در نیمه اَمرداد (۱۳ الی۱۷ اَمرداد) است. نوروزبل در عصر آخرین شب سال از تقویم دیلمی، یعنی آخرین روز «اسپندارما» و شب اولین روز سال یعنی «نوروز‌ما» برگزار می‌شود.

ماه‌‌های سال دیلمی: «نوروز‌ما»، «کورچ‌ما»، «اریه‌ما»، «تیرما»، «موردال‌ما»، «شریرما»، «امیرما»، «آول‌ما»، «سیا‌ما»، «دیا‌ما»، «ورفنه‌ما» و «اسپندارما» نام دارند.

آیین‌های جشن نوروزبل

جشن نوروزبل مثل جشن نوروز ایرانیان، شامل تمیز کردن خانه، پخت شیرینی، بازدید از دوستان و آشنایان، دید و بازدید، دیده‌بوسی و شادمانی است. در این جشن، مردم لباس‌های جدید می‌پوشند و انواع نان‌ها و شیرینی‌های سنتی را پخته و با بزرگان قوم دیدار می‌کنند و احترام می‌گذارند که یک رویای قدیمی از روزهای زمانی است که تا به امروز ادامه دارد.

جشن نوروزبل یا آغاز سال نوی دیلمی، چند سالی است که به صورت نمادین در کوه‌های دیلمان و املش با حضور گسترده‌ای از مردم گیلان و گردشگران برگزار می‌شود. این جشن از سال ۱۳۸۵ تا به امروز، هرساله در نقاط بلند دیلمان یا املش به صورت جشن بزرگتر از سال گذشته برگزار می‌شود.

در این روز، مردم از سراسر استان گیلان و حتی از شهرهای دیگر و حتی کشورهای دیگر به همراه گردشگران مشتاق به آیین‌های جشن در مکان مراسم جمع شده و به شادی و خوشی سال جدید گیلانی خوش می‌گذرانند. جشن نوروزبل عموما در منطقه‌ های بلند و گوناگون برگزار می‌شود.

قبل از برپا شدن مراسم جشن نوروزبل، روستای میزبان از چند روز قبل تازه و شادی پراکنده است. مردم روستا با هیجان و خوشحالی منتظر ورود گردشگران و افراد دیگر به جشن جدید سال هستند.

مراسم نوروزبل را برایتان توضیح می‌دهم. بسیاری از مردم که در این جشن شرکت می‌کنند، چند روز پیش از جشن به محل برگزاری می‌رسند و در خانه‌های محلی اقامت می‌کنند تا از طبیعت زیبا و هوای خنک کوهستان لذت ببرند و در جشن سال نوی مردمان گیلانی شرکت کنند.

در روز جشن، زنان و دختران با لباس‌های زیبا و رنگارنگ محلی در غرفه‌ها حضور دارند و خوراکی‌های محلی، صنایع دستی، بافته‌های پشمی و سایر محصولات را به فروش می‌رسانند و به گردشگران خوشامد می‌گویند و شیرینی و شکلات به آن‌ها هدیه می‌دهند.

اجرای موسیقی محلی، آواز خوانندگان گیلانی، همراه با بوی نان‌ها و شیرینی‌های سنتی، باعث شادی و خنده مردم و گردشگران می‌شود و این جشن را پر از شور و هیجان سال نو می‌کند.

برنامه‌های جشن نوروزبل شامل کنسرت‌های موسیقی سنتی، آوازخوانی، نمایش‌های آیینی، رقص‌های سنتی و بازی‌های محلی از جمله لافندبازی و کشتی گیله‌مردی است که با شادی و خوشحالی شرکت‌کنندگان این جشن را پر از شادمانی می‌کنند.

آتش فروزان نوروزبل، یکی از آیین‌های این جشن است. در ابتدای شب، همه به اطراف آتش نوروزی جمع می‌شوند تا با طبیعت ارتباط برقرار کنند. بر اساس باورهای محلی، آتش می‌تواند سرمای زمستان را از بین ببرد. بنابراین هنگام غروب خورشید، هیزم‌های آتش را روشن می‌کنند و با خواندن و شاد بودن، سال جدید را به پیش می‌برند.

قدیمی‌تر، برای خبر دادن از آغاز سال جدید و شروع فصل کوچ، آتش‌زدایی بر روی کوه‌ها توسط بزرگان قبیله صورت می‌گرفت تا دامداران را در مسیر دام‌ها هدایت می‌کردند.

در این جشن، شرکت‌کنندگان بر روی نقاط بالا بالا کوپه‌های آتش را روشن می‌کنند و با هم به رقص و شادی می‌پردازند تا سال جدید را به خوبی استقبال کنند.

چند نفر با لباس‌های سنتی کوهستانی گیلان به اطراف آتش می‌چرخند و همراه با نوازندگان محلی سروده‌های سال نو را خوانده و خوشحالی می‌کنند. آن‌ها از آتش می‌خوانند: “با احترامی که می‌سوزی، سال نو ما و سال نوتان” و “سال نو بیا، سال گذشته برو” و “نوروز، برکت، شادی و روزی ما را فراهم کن”.

به باور مردم کوهستان، اگر دود آتش جشن نوروزبل به سمت کوهستان‌های جنوبی برود، زمستان خوبی در دامنه‌های پست خواهند داشت. اما اگر به سمت دامنه‌ها متمایل شود، زمستانی سرد و پربرف در انتظار آن‌هاست.

آتش برای مردم گیلان عنصری مقدس است و از این رو، آن‌ها لباس‌های قدیمی خود را در آتش می‌سوزانند تا پاک شوند و برای سال جدید آماده شوند.

پس از مراسم آتش‌افروزی در جشن نوروزبل، مردم شاد و خوشحال با عکس‌ها و خاطرات از آغاز سال جدید به روستا‌هایشان بازمی‌گردند.

آیا شما تا به حال در جشن نوروزبل شرکت کرده‌اید؟ اگر بله، حس و تجربیات خودتان را با ما در بخش نظرات این مقاله به اشتراک بگذارید.