
غار اسپهبد خورشید؛ دژ بزرگ مازندران
غاری همراه با گذشتهای سرشار از مقاومت
غار اسپهبد خورشید که به نامهای غار لاپکمر و طاق عایشه گرگیلی دژ هم شناخته میشود، یکی از جاذبههای گردشگری منطقه سوادکوه است. زیبایی این غار، بازدید کنندگان را به یک تجربه منحصر به فرد دعوت میکند.
در این مقاله از مجله گردشگری علیبابا، غار تاریخی و طبیعی اسپهبد خورشید را به طور جامع معرفی میکنیم.
آشنایی با غار اسپهبد خورشید
غار اسپهبد خورشید که فضای بزرگ و آثار تاریخی دوره ساسانی را داراست، در منطقه لاپکمر واقع شده است.

عکس از: سایت Google maps
طاق غار اسپهبد خورشید، بزرگترین طاق طبیعی جهان است. با این حال، این مکان در بین جاذبههای گردشگری مازندران، به خوبی شناخته نشده است.
موقعیت جغرافیایی غار اسپهبد خورشید
غار اسپهبد خورشید در استان مازندران، در ناحیه دوآب واقع شده و از شهر سوادکوه حدود ۱۹ کیلومتر فاصله دارد.
این غار در نزدیکی روستای پایین دوآّب واقع شده و از جاده اصلی فیروزکوه به قائمشهر حدود ۱۵۰۰ متر فاصله دارد.
لوکیشن غار اسپهبد خورشید در گوگلمپ

عکس از: سایت Shoaresal
راه دسترسی به غار اسپهبد خورشید
برای رسیدن به غار اسپهبد خورشید، میتوانید از اتوبان فیروزکوه به سمت قائمشهر حرکت کنید. پس از طی کردن حدود ۴۰ کیلومتر از فیروزکوه به جاده فرعی خطیرکوه خواهید رسید. پس از طی کردن ۱۵۰۰ متر در این جاده، غار را از طرف راست خود مشاهده خواهید کرد.

تصویر از: محسن قاسمی
برای ورود به غار، میتوانید یکی از دو مسیر زیر را انتخاب کنید:
- راه مستقیم از دره پایین که مسیر دشوار و خطرناکی دارد
- راه شرقی که ورودی آن نزدیک میدان تیر پایین غار قرار دارد. این مسیر نیازمند پیادهروی کمی دشوار است اما به ورود به غار منجر میشود.
هر کدام از این مسیرها را انتخاب کنید، حتماً به تجهیزات کوهنوردی و راهنما نیاز دارید.
راهنمای سفر به غار اسپهبد خورشید از تهران
این غار حدود ۱۶۰ کیلومتری شهر تهران قرار دارد. از تهران، باید از جاده تهران -فیروزکوه – قائمشهر بروید تا به آنجا برسید.
پس از فیروزکوه، به سمت قائم شهر ادامه دهید و بعد از ۴۰ کیلومتر به سمت جاده خطیرکوه به راست بپیچید. زمان سفر با توجه به ترافیک حدوداً ۳ تا ۴ ساعت خواهد بود.

تصویر از: سایت Instagram
اقلیم غار اسپهبد خورشید
در بهار و تابستان، غار خنک است و دمای داخلی آن معمولاً پایینتر از هوای بیرون است.
زمان مناسب برای بازدید از غار اسپهبد خورشید
بهار و تابستان بهترین زمان برای سفر به این غار است زیرا در این دو فصل بارندگی کمتری و شرایط بهتری برای بازدید وجود دارد.
به دلیل مسیرپیمایش دشوار، توصیه میشود در پاییز و زمستان به این غار سفر نکنید.

تصویر از: محسن قاسمی
فعالیتهای ممکن در غار اسپهبد خورشید
در این منطقه میتوانید پیادهروی یا کوهنوردی انجام دهید. به یاد داشته باشید که زیباییهای طبیعی اینجا را با دوربین خود ثبت کنید.
تاریخچه غار اسپهبد خورشید
تاریخچه این غار به دورانهای قدیم بازمیگردد. آثار کشفشده نشان میدهند که این غار برای اهداف مذهبی استفاده میشده است و در دورههای اشکانی و ساسانی به عنوان پایگاه نظامی مورد استفاده قرار میگرفته است.
در دوران ساسانی و گاوباریان، این غار مورد استفاده واقع شده است.
دژی که به یک مرکز نظامی قدرتمند تبدیل شده بود و امکان اقامت بلندمدت را داشت.

عکس از: سایت Google maps
وجود منابع آب شیرین در داخل غار و همچنین دره عمیق جلوی آن، به نظامیان این امکان را میداد که به مدت طولانی در صورت حصارگذاری، خود را حفظ کنند.
نشانههای باقیمانده از قلعه نشان میدهد که این دژ دارای دفاعهای قوی بوده است. داستانها میگویند که سنگی در این قلعه وجود داشت که حتی برای جابهجا کردنش نیاز به نیروی پانصد نفری بوده است!

عکس از: سایت Google maps
پس از حمله عربها به منطقه مازندران، خانواده و ثروت اسپهبد خورشید به این دژ-غار فرستاده شده بودند. آنها برای دو سال و هفت ماه در برابر حملات مقاومت کردند، تا اینکه مهاجمان نقطه ضعفشان را پیدا کردند.
آنها دیدند که آبی که وارد قلعه میشود را پولادی مسموم میکنند. این اقدام باعث انتشار بیماری وبا شده و تعداد زیادی از افراد دژ جان خود را از دست دادند. در نهایت، دژ فتح شد و بازماندگان به اسارت افتادند.

عکس از: سایت Google maps
بعداً این غار توسط افرادی مثل مازیار و گروههای مخالف حکومت عربها استفاده شد.
در قرون بعد، یک زن به نام عایشه در این غار به عنوان مخفیگاه خود، گروهی از راهزنان را جمع کرد. به همین دلیل این غار به نام “طاق عایشه” شناخته میشد.
گرگیلی دژ یک محلهای است که دژ یعنی غار یا قلعه را نشان میدهد.
داستان اسپهبد خورشید
وقتی اعراب به ایران حمله کردند، به دلیل کوهستانی بودن منطقه گیلان و مازندران و همچنین وجود رشته کوههای البرز، به این منطقه دسترسی نداشتند.
در آن زمان، مناطق گیلان و مازندران تحت فرمان یک خاندان از شاهزادگان ساسانی به نام گاوباریان یا دابوییان بود که از خاندان قباد اول ساسانی بودند.

عکس از: سایت Google maps
اسپهبد خورشید آخرین حاکم خاندان گاوباریان در مازندران بود. او خراجگزار خلیفه عباسی شده بود. اما با وقوع قحطی در بغداد و شورش در خراسان، او از پرداخت خراج به خلیفه امتناع کرد.
سپس منصور عباسی، پسر خلیفه، نامهای به اسپهبد خورشید مینویسد و از او کمک میخواهد تا شورش خراسان را سرکوب کند. اسپهبد اجازه میدهد و مهدی دو لشکر را برای کمک به سرکوب شورش به سمت شمال میفرستد. یکی از آمل و دیگری به گرگان.

عکس از: سایت Google maps
اما واقعیت این است که هدف اصلی مهدی عباسی نابودی اسپهبد خورشید بود. این موضوع زمانی آشکار شد که جنگ آغاز شد و آمل، چالوس و کلار فتح شدند.
با تهدید به کشته شدن خانواده و افرادش، اسپهبد خود را به دژی فرستاد که امروز آنجا را غار اسپهبد خورشید میشناسیم. او به گیلان فرار میکند تا نیروی نظامی جمع کند. تا زمانی که اطلاعات سقوط دژ و اسارت فرزندانش وارد شد، تصمیم به خودکشی میگیرد.
گنج در غار اسپهبد خورشید
شایعه وجود گنج در این غار وجود دارد اما دقیقاً تأیید شده نیست. متأسفانه این شایعات منجر به آسیب دیدن غار توسط افراد مختلفی که به دنبال گنج هستند شد.

عکس از: سایت Google maps
ساختار غار اسپهبد خورشید
غار اسپهبد خورشید، یک غار طبیعی بزرگ است. قسمت اصلی غار بین ۱۵ تا ۲۵ متر عمق دارد و اما ارتفاع آن ۸۰ متر است که این غار را منحصر به فرد می کند.
این غار دژ بزرگ را میتوان به چهار قسمت تقسیم کرد:
– دیوار روبهرویی غار
این دیوار یک دیوار سنگی و نسبتاً مسطح است که پلههای دژ روی آن وجود دارد. ساکنین از این پلهها برای رسیدن به طبقات بالایی دژ استفاده میکردند.
جالب توجه است که این پلهها و طبقات بدون استفاده از بست و پایه فلزی و فقط با استفاده از گچ و ساروج به دیواره متصل بودهاند.
همچنین، در بالای دیوار یک تراس ۴۵ متری وجود داشت که دو سمت دژ را بههم متصل میکرد.

عکس از: سایت Shoaresal
– کف غار
این بخش محل ساختمانهای حفاظتی دژ بوده است.
– قسمت چپ طاق
تمام طبقات این سمت شامل اتاقهای مختلف بودهاست و بخش عمده ساختمانها و اتاقها در این سمت بوده که شامل هفت تخت و تراس میشده است.

عکس از: سایت Mehrnews
– قسمت راست طاق
این قسمت شامل یک برج ۱۵ متری است. در ارتفاع ۶۰ متری از کف دژ، یک غار کوچکتر با ابعاد ۲۰ متر عمق و ۱۵ متر عرض وجود دارد. این غار کوچک دارای دو طبقه و چند اتاق بوده و در اصل محل اسکان فرماندهان و ارگ فرماندهی دژ بوده است.

عکس از: سایت Aftabnews
جاهای دیدنی نزدیک غار اسپهبد خورشید
– کلیسای سرخ آباد
کلیسای سرخآباد، یکی از آثار تاریخی مهم منطقه است که توسط مهندسان ایتالیایی ساخته شده و تجربهی معنوی و فرهنگی خوبی را برای بازدیدکنندگان به ارمغان میآورد.

عکس از: سایت Google maps
– پل ورسک
پل ورسک یکی از شاهکارهای مهندسی ایران است که به دلیل زیبایی و بلندی خود، یکی از مقاصد گردشگری محبوب مازندران محسوب میشود.

عکس از: سایت Google maps
– آبشار ورسک
آبشار ورسک، با طبیعت زیبا و دیدنی، یکی از مقاصد محبوب برای گردشگران طبیعتگرد و کوهنوردان است. این آبشار با آب فراوان و محیطی دلپذیر، مکانی مناسب برای پیکنیک و استراحت در طبیعت میباشد.

عکس از: سایت Google maps
– قلعه کنگلو
قلعه کنگلو، یکی از قلعههای تاریخی و باستانی ایران است که در نزدیکی غار اسپهبد خورشید قرار دارد. این قلعه با معماری سنتی و دلباز و دیدنی، داستانهای تاریخی را به ذهن ما میآورد و ارزش بازدید دارد.در این منطقه زیبا، تاریخ و فرهنگ زیادی وجود دارد.

عکس از: سایت Google maps
– دریاچه شورمست
دریاچه شورمست، یکی از زیباترین دریاچههای طبیعی در مازندران است که با آب زلال و مناظر دیدنی خود، مکان خوبی برای تفریح و استراحت است.
قایقسواری، ماهیگیری، و پیکنیک در این دریاچه، تجربهای خوش و خاطرهانگیز خواهد بود.

عکس از: سایت Google maps
– کاروانسرای گدوک
کاروانسرای گدوک، یکی از کاروانسراهای تاریخی و باستانی ایران است که در مسیر قدیمی از تهران به مازندران قرار دارد. این کاروانسرا با ساختمان سنتی و فضای تاریخی خود، مکانی برای استراحت و بازدید برای علاقهمندان به تاریخ و فرهنگ است.

عکس از: سایت Irna
اقامت در نزدیکی غار اسپهبد خورشید
برای بازدید از غار اسپهبد خورشید میتوانید در جنگلهای این منطقه کمپ کرده و از هوای خنک و خوشایند آن لذت ببرید.
همچنین، میتوانید اقامت خود را در خانهها و ویلاهای اجارهای در دور اطراف یا هتلهای شهرهای فیروزکوه و قائمشهر برگزینید.
تجهیزات لازم برای سفر به غار اسپهبد خورشید
اگر تمایل دارید از دور غار تماشا کنید، میتوانید با ماشین تا نزدیکی ۲۵۰ متری آن برسید و به تجهیزات خاصی نیازی ندارید.

عکس از: سایت Mehrnews
برای ورود به غار، شما به تجهیزاتی مانند کفش، عصای کوهنوردی، کلاه محافظ و یک تیم ماهر نیاز دارید.
نکات مهم برای سفر به غار اسپهبد خورشید
غار اسپهبد خورشید یک مکان تاریخی است که از دورانهای گذشته برای ما باقی مانده است. بازدید از این غار آسان نیست و نیاز به تجهیزات، آمادگی فیزیکی مناسب و حضور یک تیم صخرهنوردی دارد. بنابراین، بهتر است برای بازدید از این غار تنها نروید.