
غار کتله خور زنجان؛ یک آهکی مرموز دستساخته طبیعت
غار کتله خور تنها غار طبقاتی آهکی جهان
غارها یکی از آثار طبیعی جالب هستند که ممکن است همیشه معما بمانند؛ مخصوصاً غار کتله خور. زیرا بعضی از اجزای آن تا ابد ممکن است شناخته نشده بمانند. در شهر زنجان، یک غار آهکی وجود دارد که نه تنها جاذبهی جالبی برای گردشگران است، بلکه اهمیت تاریخی و جهانی هم دارد.
غار کتله خور زنجان، تنها غار طبقاتی آهکی جهان است که ۷ طبقه دارد و بسیار منحصر به فرد است؛ اما جالبیت آن تنها در تعداد طبقات آن نیست، بلکه در قندیلهای رنگارنگ و شفاف و همچنین مجسمههای آهکی آن که در جای دیگری دیده نمیشوند. شاید این غار را پیشتر شنیده نباشید، اما ما در این مقاله به شما معرفی آن را دقیقتر خواهیم کرد.
معرفی کامل غار کتله خور
غار کتله خور یکی از جاذبههای دیدنی زنجان است که به آن “کتلهخور” هم معروف است. برخی منابع میگویند که در بهار سال ۱۳۳۱، گروهی از کوهنوردان ایرانی معروف به نام “نیرو راستی” این غار را کشف کردند. اما منابع دیگر ادعا میکنند که در سال ۱۳۰۰، غار توسط یک فرد به نام “سید اسدالله جمالی” کشف شد و پس از ۳۰ سال، به ثبت رسید.

عکس از: سایت Google Maps
به نظر میرسد که بخش زیادی از غار، در سال ۱۳۶۵ کشف شده است. مناطقی وجود دارند که بینی انسان در آنجا نمیتواند برود. با وجود تمام این کشفها، بخشهایی از مسیرهای غار هنوز کشف نشدهاند. بنابراین اگر به دنبال کشف ناشناختهها بودید و دارای تجربه غارنوردی بودید، غار کتله خور منتظر شماست.
از سال ۱۳۳۰ به بعد، حدود ۳۰ کیلومتر از غار شناسایی شده و ۲۲ کیلومتر از آن نقشهبرداری شده است. تنها یک مسیر ۱۷۰۰ متری برای بازدید از طبقه اول غار آماده و بهینهسازی شده است.
موقعیت جغرافیایی غار کتله خور
غار کتله خور در استان زنجان واقع شده واقع در شهر گرماب، ۱۵۵ کیلومتری جنوب زنجان، شهر خدابنده.
موقعیت جغرافیایی غار کتله خور در Google Maps

عکس از: سایت Google Maps
راههای رفتن به غار کتله خور
برای رفتن به غار کتله خور، باید ابتدا به استان زنجان و سپس شهر گرماب بروید. این غار از شهر زنجان حدوداً ۱۳۷ کیلومتر فاصله دارد. برای بازدید از این غار، چند مسیر مختلف وجود دارد که بستگی به محل شروع سفر دارد.

عکس از: سایت Google Maps
– مسیر زنجان- بیجار
باید از جنوب شهر زنجان به جاده زنجان- بیجار بروید و تا روستای خورخوره ادامه دهید. سپس بعد از رسیدن به روستا، وارد جاده قیدار-بیجار شوید. وقتی به روستای تاتارده برسید، وارد جاده گرماب شده و به شهر گرماب بروید. بعد از آن، به جاده غار بروید.
– مسیر زنجان- ابهر
برای رفتن از زنجان به ابهر، باید به جاده زنجان-ابهر بروید و تا سهراهی سلطانیه بروید. از سمت راست، وارد جاده سلطانیه شوید و بعد از عبور از شهرهای سلطانیه و قیدار، وارد جاده قیدار-بیجار شوید. بعد از عبور از شهر کرسف، وارد جاده دلایر سفلی شوید و تا به شهر گرماب و سپس جاده غار بروید.

عکس از: سایت Google Maps
– مسیر همدان-گرماب
اگر از شمال همدان میآیید، باید به جاده بیجار بروید و به جاده بیجار-گرماب بروید. در ادامه، باید به جاده گرماب و سپس جاده غار بروید تا به غار برسید.
– مسیر تهران-گرماب
اگر از تهران به گرماب و کتلهخور میروید، ابتدا به بزرگراه تهران-قزوین بروید و بعد از رسیدن به قزوین، به جاده زنجان بروید. سپس به سمت ابهر بروید و به جاده ابهر-قیدار بروید. بعد از رسیدن به قیدار، به جاده بیجار بروید تا به جاده گرماب و سپس جاده غار بروید.

عکس از: سایت Google Maps
مسیر دسترسی به غار کتله خور
برای رفتن به غار کتله خور در زنجان، ابتدا باید بروید به جاده سنندج-دیواندره، سپس از جاده بیجار بپرید. بعد از عبور از بیجار و نزدیک روستای خورخوره، وارد جاده بیجار-قیدار شوید و ادامه بدهید تا به جاده گرماب برسید.
زمان مناسب برای بازدید از غار کتله خور
بهار بهترین زمان برای دیدن غار کتله خور است. تابستان گرم و خورشیدی است اما درون غار خنک و مرطوب میباشد. اگر نتوانستید در بهار بروید، تابستان هم گزینه خوبی است.
هوای غار در پاییز و زمستان خیلی سرد است، بنابراین اگر تحمل سرما ندارید، بهتر است بهار یا تابستان برای بازدید را انتخاب کنید.
در غار، زمان بازدید محدود است، از ساعت ۱۰ صبح تا ۶ عصر. گردش درون غار حدود یک ساعت زمان میبرد و برای ورود باید بلیط خرید. پرداخت نقدی بهتر است چون ممکن است دستگاه کارتخوان نداشته باشند.
تاریخچه غار کتله خور
برخی معتقدند که غار کتله خور حدود ۱۲۰ میلیون سال قدمت دارد، اما برخی دیگر آن را به دوران سوم زمینشناسی، حدود ۳۰ میلیون سال پیش، بازمیگردانند. به هر حال، درباره زمان تشکیل این غار اختلافات زیادی وجود دارد.

تصویر از: سایت Google Maps
اوایل، گروهی از کوهنوردان به نام “نیرو راستی” غار کتله خور در زنجان را کشف کردند. آنها در بهار سال ۱۳۳۱ بخشهایی از این غار را کشف کردند. یکی از اعضای این گروه به نام “سید اسدالله جمالی” به ثبت رسمی این غار اقدام کرد.
غار به اندازهای بزرگ است که برخی از کارشناسان فکر میکنند ممکن است به غار علیصدر متصل باشد. از سال ۱۳۳۱ تنها ۳ طبقه از غار کشف شده است، اما تعداد طبقات آن بیشتر است و احتمالاً این غار ۷ طبقه دارد.
اکنون، گردشگران تنها میتوانند یک مسیر حدود ۲ کیلومتری از بین ۳ طبقه کشف شده و ۴ طبقه کشف نشده غار را دیدار کنند.
– تاریخچه غار کتله خور
دایناسورها ۲۳۰ میلیون سال پیش زمین را مسلط بودند و پس از ۶۵ میلیون سال انقراض یافتند. اما غار کتله خور در حدود ۱۲۰ میلیون سال به وجود آمده است و هنوز هم با وجود تغییرات، باقی مانده است. ممکن است یکی از دایناسورها وارد این غار شده باشد، اما این فقط حدس است.

تصویر از: سایت Google Maps
غار کتله خور، با نوردهی َجذاب و وسیعا، یک غار منحصر به فرد در ایران و جهان است. اختصاصیت این غار به وسعت ، تنوع، و کیفیت قندیلهای زیبایش است. این غار حدودا هم زمان با غار علیصدر شکل گرفته است، اما آهکهای کتله خور متفاوتتر است. این تفاوت باعث میشود در برخی قسمتها نور به خوبی از قندیلها عبور کند و ایجاد منظرهای زیبا برای بازدیدکنندگان غار شود.
– ریشههای غارکتله خور
غار کتله خور بوجود آمد زیرا آبهای زیرزمینی در سنگهای آهکی کوه ساقیزلو نفوذ کرده و آهستهآهسته آهکهای داخل سنگ و صخره را شستهاند. این فرایند در طول سالها حفرههایی را ایجاد کرده و باعث شکلگیری غار کتله خور شده است.

تصویر از: سایت Google Maps
غار کتله خور
اجزای مختلف غار کتلهخور زنجان

عکس از: سایت Google Maps
- میدان شیر خوابیده
- میدان بیستون
- میدان چهلستون
- سهراهی کوهی
- میدان پنجشیر
- تالار عروس
- تونل قندیلی
- اتاق عقد
- پای فیل
- شتر با جهاز
- عروس و داماد
- میدان شمع
- دو جادوگر
- نخل سوخته
- میدان مریم مقدس
ورودی غار و دالانها و تالار

عکس از: سایت Google Maps
چکیدهها هنگامی ایجاد میشوند که مواد مختلف درون مخروطهای توپر یا متخلخل قرار میگیرند و قاعده این مخروطها روی زمین غار قرار دارد.
در غار کتلهخور، تالار بلورین دارای تالاری است که به ستونها متصل است و در وسط آن یک چاه به عمق ۸ متر وجود دارد که ممکن است برای خروج آبها در گذشته استفاده میشده باشد و توسط سایر عوامل غار ساخته شده باشد.
غار کتلهخور به دلیل تعداد زیاد قندیلها و بلورهای با کیفیت بالا از جمله یکی از زیباترین غارهای آهکی جهان شناخته میشود. قندیلها در طول زمانها و شاید هزاران سال در مسیرهای اصلی و راهروها شکل گرفتهاند و به صورت مخروطی یا استوانهای برعکس قرار گرفتهاند. بعضی از قندیلها به دلیل حضور ناخالصیهای مختلف، رنگهای متنوعی دارند.
علاقهای که قندیلها با حضور درصد کمتری از ناخالصی و ترکیبات مختلف مانند بلورهای شیشهای، شفاف هستند و این بلورها نقطه تمایز غار کتلهخور را با دیگر غارهای آهکی جهان تشکیل میدهند. این قندیلهای شفاف و رنگی به ستونهای عظیمی تبدیل شدهاند که سقف غار را به زمین چسبیده نگه میدارند و جلوی عواملی مانند گسلها و زمینلرزه را میگیرند که باعث تکان خوردن آب در سقف غار میشوند.
وضعیت آب و هوای غار در انواع مختلف با یکدیگر متفاوت است؛ به عنوان مثال، ورودی غار به دلیل چرخش هوا تا ارتفاعات بسیار ارتفاعات، خنک است و دمای آن عموما بیش از ۱۱ درجه سانتیگراد است. در برخی از مناطق درونی، میزان رطوبت حتی به ۹۰ درصد هم میرسد.
تحقیقات نشان داده است که در مراحل شکلگیری اولیه، غار کتلهخور یک غار آبی بوده است؛ اما با گذشت زمان، تودههای بزرگی از سنگها از توده اصلی جدا شدهاند. ایجاد طبقات متعدد باعث شده تا آب از طبقات بالایی به طبقات پایینی تراوش کند و نتیجه این عمل طبقاتی خشکتر در دسترس برای بازدید شود.
بعضی از شواهد، نظریهها و بررسیها نشان میدهد که ممکن است غار کتلهخور در نهایت به غار علیصدر متصل شود؛ اما این تنها یک نظریه است و هنوز کسی توانایی رسیدن به انتهای این غار را نداشته است.
عکس از: سایت Google Maps
غار کتله خور یکی از عجایب شگفتانگیز زنجان است، چرا که بسیار کم غاری با چند طبقه وجود دارد. متخصصان برخی فرض کردهاند که این غار ممکن است ۷ طبقه داشته باشد؛ بنابراین با داشتن ۷ طبقه، این غار یکی از خاصترین و منحصربهفردترین غارهای دنیاست. تاکنون تنها ۳ طبقه از این غار کشف شده و برای تأیید این فرضیه، کار زیادی باقیمانده است.
جانوران زندگیکننده در غار
تنها جانوری که در این غار مشاهده میشود، خفاشها هستند؛ هرچند جانوران ریز و درشت دیگری هم وجود دارند، اما بهسادگی نمیشود آنها را دید. یکی از دلایل نبود جانوران دیگر در این غار، کمبود نور و مواد غذایی کافی است.

عکس از: سایت Google Maps
دلیل نامگذاری غار کتله خور
در برخی نقاط از زنجان و سایر مناطق غربی ایران، به کوههای کمارتفاع «کتله» گفته میشود. بهنظر میرسد نام این غار از اینجا نشأت گرفته باشد. غار کتله خور در یکی از این کوههای کمارتفاع واقع شده و خورشید از پشت آن طلوع میکند؛ بهجای «کتله خورشید» کمی نام را سادهتر کردند و در نهایت به «کتله خور» تبدیل شد.

عکس از: سایت Google Maps
البته نظریه دیگری وجود دارد که میگوید «کتله» به معنای «غار کوچک» و «خور» برای اشاره به اینکه این غار به غارهای کوچک دیگری منتهی میشود، استفاده شده است؛ بنابراین ممکن است «کتلهخور» به معنای «خوردن به کتلههای دیگر» باشد.
مجسمههای آهکی در غار کتله خور
یکی از بخشهای جذاب غار کتله خور، مجسمههای آهکی آن است که در طول قرون بهوجود آمدهاند. این مجسمهها هنوز هم جذب توجه بازدیدکنندگان و گردشگران هستند.
آب و آهک در غار به شکلهای جالب و زیبا ترکیب شدهاند. وقتی شما و دوستانتان برای دیدن این غار میروید، ممکن است هر کسی شکل مختلفی از این مجسمههای آهکی را مشاهده کند.
در این غار، مجسمهها واقعاً زیبا هستند و هر کس به نگاه خودش، انسان یا حیوانی متفاوت را در آنها میبیند. افرادی که قبل از شما این غار را دیدهاند، به مجسمهها اسمهایی دادهاند که با شباهتهایشان به انسان یا حیوان، انتخاب شدهاند.
این مجسمهها میلیونها سال زمان بردهاند تا به این شکل بسازند و امکان دارد هر کسی احساس کند که به گوشههایی از دنیای دیگر وارد شده است. این غار نشان میدهد که حتی طبیعت هم میتواند هنرمند باشد و مجسمههای زیبا بسازد.
بهعلاوه، بخشهای مختلفی در این غار وجود دارد که به شرح زیر است:
– بخش فرهنگی: این بخش در قسمت جنوبی غار قرار دارد و یکی از مهمترین بخشهای آن، دالانی است که برای برگزاری مراسمهای مختلف استفاده میشود. این دالان از طبیعت ایجاد شده ولی راه خروجی مصنوعی داشته است.
آیا تصور میکنید مراسمی در یک غار برگزار شود؟

عکس از: سایت Google Maps
توی غار کتله خور در زنجان، یه اتفاق جالب میوفته. بعد از مراسم عروسی، عروس و داماد با مهمانها وارد غار میشن و شروع میکنن به رقص و پایکوبی. مردم معتقدن که این کار برکت به زندگی جدید عروس و داماد میده. هر بار که این اتفاق میوفته، شاهد شروع یه زندگی جدید و رقص و شادی مردم هستن.
– تفریحی
بخش تفریحی غار، جایی برای دیدن برای همه است. مسیر تفریحی حدود ۲ کیلومتره و فقط یکسوم غار رو پوشش میده.

عکس از: سایت Google Maps
– ورزشی
قسمت ورزشی غار برای ورزشکاران مثل غارنوردان و صخرهنوردانه. این بخش حدود ۴ کیلومتره و انتهاش هنوز کشف نشده.

عکس از: سایت Google Maps
امکانات رفاهی غار کتله خور
توی غار، امکاناتی مثل جاده آسفالته، فروشگاه، پارکینگ، امکانات برای کمپ زدن، سرویس بهداشتی، آب آشامیدنی و ارتباط تلفنی و اینترنت وجود داره.


عکس از: سایت Google Maps
جاذبههای گردشگری اطراف غار کتله خور
شهر زنجان و حومه خود دارای جاذبههای زیبای گردشگری هستند که میتوانید برای دیدن آنها چند ساعتی را بگذارید.
– دریاچه بالیخلی بولاغی
دریاچه بالیخلی بولاغی یکی از مکانهای دیدنی شهر خدابنده و حومه آن است. این دریاچه که به آن “چشمه ماهی” هم میگویند، یک دریاچه کوچک به مساحت هشتهزار مترمربع است که با تلاش فراوان چشمههای طبیعی این منطقه ایجاد شده است. دلیل نامگذاری “چشمه ماهی” به دلیل وجود تعداد زیادی ماهی در این دریاچه است. علاوه بر ماهیها، میتوان قورباغه و لاکپشت را نیز در این دریاچه مشاهده کرد.
این دریاچه بسیار زیبا و حاشیهاش حاصلخیز است که مردم محلی از آب آن برای آبیاری مزارع و باغهای خود استفاده میکنند.

عکس از: سایت Picofile
در فصل بهار و تابستان، دریاچه بالیخلی بولاغی زیبا میشود و هوا بسیار دلپذیر است که مردم برای پیکنیک به اینجا میآیند. در پاییز و زمستان، اگر شانس با شما باشد، شاید لایهای از یخ روی آب درخشان این دریاچه را بپوشاند و شما بتوانید از خنکی آن لذت ببرید. مناظر اطراف هم مانند عروسی زیبا و برفی هستند.
شهرداری گرماب یک مجموعه تفریحی و گردشگری در کنار این دریاچه راهاندازی کرده است که امکاناتی همچون رستوران، پارکینگ، فروشگاه، کافه، آلاچیق، نیمکت، آب آشامیدنی و سرویس بهداشتی را برای بازدیدکنندگان فراهم کرده است. اگر علاقهمندید، میتوانید با قایق پدالی هم در این دریاچه سرگرم شوید.

عکس از: سایت Google Maps
شهرداری اعلام کرده است که در آینده ممکن است، در کنار این دریاچه، یک شهربازی و غرفههایی برای فروش صنایعدستی راهاندازی شوند. به طور خلاصه، تمام امکانات لازم برای گذراندن یک روز شاد و خوشگذران در این منطقه فراهم است.
مکان دریاچه بالیخلی بولاغی در گوگلمپ
– برجهای سلجوقی خرقان
برجهای سلجوقی خرقان دو برج آجری هستند که از دوره سلجوقی تاریخ دارند. این برجها کنار یک قبرستان قدیمی و بزرگ قرار دارند. معماران دوره سلجوقی این برجها را با طراحی زیبا و سادهای ساختهاند که هر کسی را مسحور خود میکند. آنها به طور همزمان ساده و خیرهکننده هستند و به معنای واقعی کلمه زیبایی و زندگی میان خاک خشک را نشان میدهند.

عکس از: سایت Google Maps
دلیل ساخت این برجها مشخص نیست، اما سنگنوشتهها نام سازنده آنها را به عنوان یک شهروند از زنجان آوردهاند. ساختار برجها ساده است، اما از جمعآوری آجرها به نحوی که دیوارهای آنها تا ۶۰ سانتیمتر ضخیم شدهاند، استفاده شده است. سقف برجها دارای یک پیچوخم باز است که از آن نور خورشید به دیوارها و کف برج میتابد و جلوه زیباتری به آن میبخشد.
آنچه این برجها را بینظیر میکند، تزیینات زیبای آنهاست. بر روی دیوارها حدود ۳۰ الگو مختلف از جمله حصیری، مستطیل سربال، توریهای خشخاشی، چهارضلعیها و مربعات باریک را میبینید.

عکس از: سایت Google Maps
در نزدیکی برجهای سلجوقی خرقان، یک میدان پر از گلهای قرمز و زیبا است که شما را به آرامش و عکسهای زیبا دعوت میکند. اما باید به یاد داشته باشید که اینجا وسایل روشنایی ندارد، لذا بهتر است قبل از غروب به سمت شهر باز گردید.
مکان برجهای سلجوقی خرقان در گوگلمپ
– پشت قلعه بیجار
محوطه پشت قلعه قلا که دردر شهرستان بیجار، روستای جعفرآباد واقع شده که محلی است با یک تاریخ باستانی تا قبل از هزاره اول قبل از میلاد. این محل دارای داستانهای فراوان و متنوعی است که در طول زمان شکل گرفتهاند.
یکی از اماکن معروف در این منطقه، مقبره پیر تاکستان است. این مقبره قدیمی در شهرستان تاکستان واقع شده و ساختمانی باستانی و مربع شکل با ابعاد متری ۶۵ در ۶ و ۴۵ در ۶ میباشد که از چهار طاق تشکیل شده است. این مکان دارای یک گنبد است که با استفاده از سه سهکنج بر روی ساختمان مربع شکل بنا شده است.
معماری این مقبره، از دوره سلجوقیان الهام گرفته شده و با آجرکاریهای سبک خود، شکوه و زیبایی دوره مذکور را به نمایش میگذارد. تزئینات آجرکاری در نمای ورودی و همچنین در داخلی مقبره، بسیار زیبا و منحصر به فرد هستند. در داخل این مکان، میتوان نقوشی با شکل صلیب شکسته و تکههای کوچک از گچ دید.
عکس از: سایت Google Maps