
قلعه ضحاک هشترود؛ مرموزترین جای دیدنی آذربایجان شرقی
قلعه ضحاک هشترود یک مکان جذاب در آذربایجان شرقی است که ترکیبی از افسانهها، تاریخ و زیبایی طبیعی را ارائه میدهد. این قلعه محل زندگی افسانهای ضحاک ماردوش، یا پادشاه خونخوار ایرانی، بوده است. آیا واقعا این شخصیت وجود داشت یا فقط یک افسانه است؟
بعضی معتقدند که قلعه ضحاک در گذشته معبد ایزدبانو آناهیتا، ایزدبانوی هدایتگر و نگهبان آبهای جهان بوده است. این بنا که در ارتفاع ۱۸۰۰ متری قرار دارد، امروزه یکی از آثار ملی ایران است و حدود سه هزار سال قدمت دارد.
برخی از نامهایی که برای قلعه استفاده شده، شامل آژدهاک، قیز قلعهسی، داش قلعهسی، باروآس، روییدژ و فاناسپا است. اما مردم محلی به آن با نام «نارین قالا» معروفند.
اصطلاح «ضحاک» در زبان فارسی به معنای دروغ و فریب است و در گذشته برای اهریمن یا دیو استفاده میشد. زمان ثبت این قلعه به سال ۱۳۸۶ تاریخی برمیگردد.
موقعیت جغرافیایی قلعه ضحاک
قلعه ضحاک هشترود در فاصله ۲۰ کیلومتری جنوب شرق شهرستان هشترود قرار دارد و در کوههای سرملو (سرمه لو) واقع شده است. برای دسترسی به این قلعه میتوانید به روستای عربلو بروید. این مکان تاریخی در ارتفاعات شرقی ایستگاه راهآهن خراسانک و نزدیک دانقاران و خواجه محمود قرار دارد.

تصویر از: وبسایت Google Maps
منطقه هشترود در راه اصلی اتوبانی از تبریز به تهران قرار دارد و به عنوان نقطه اتصال بین چند شهر در آذربایجان غربی و شهرهای جنوبی استان محسوب میشود. به همین دلیل، این منطقه از لحاظ گردشگری جایگاه ویژهای دارد.
موقعیت مکانی قلعه ضحاک روی گوگل نقشه
از تبریز تا قلعه ضحاک
مسافت بین تبریز و قلعه ضحاک حدود ۱۳۷ کیلومتر است که با ماشین تقریباً دو ساعت زمان میبرد. برای رفتن به این قلعه زیبا که از جاذبههای گردشگری آذربایجان شرقی است، باید از مسیر تبریز به هشترود راهی شوید. به محلی هشترود برسید، سپس بعد از طی مسافت ۱۴ کیلومتری تا ایستگاه قطار خراسانک برسید.
پس از روستای عربلو، زمانی که جاده به پایان رسید، ماشین خود را پارک کنید و پیاده شوید تا به قلعه ضحاک برسید. بعد از حدود ۳۰ دقیقه پیادهروی، به تونل اول قطار میرسیدید.

تصویر از: سایت Google maps
وارد شدن به تونل توصیه نمیشود، چرا که هوای داخل آن آلوده است و خطر احتمالی عبور قطار وجود دارد. بهتر است از مسیر خارجی تونل استفاده کنید. وقتی به تونل دوم میرسید، دو راه برای رسیدن به قلعه دارید:
- راه اول از کنار رودخانه است. با پیگیری رودخانه به ورودی قلعه میرسید.
- مسیر دوم کمی دشوارتر است و بیشتر برای علاقمندان به کوهنوردی مناسب است. برای انتخاب این مسیر، بهتر است از مردم محلی کمک بگیرید.
مسافت قلعه ضحاک تا تهران
سفر از تهران به قلعه ضحاک میتواند با خودرو، قطار و هواپیما انجام شود. اولین سوالی که همه از مسافران میپرسند، مدت زمان رسیدن از تهران به قلعه ضحاک است. در این بخش، میخواهیم مشخص کنیم که چه طور میتوان با هر وسیله نقلیه مسافرت کرد و چه مدت زمان لازم است.

تصویر از: سایت Google maps
– از تهران به قلعه ضحاک با هواپیما:
برای سفر با هواپیما، نیاز است که بلیط پرواز از تهران به تبریز را تهیه و به تبریز بروید. مدت زمان پرواز تهران – تبریز تقریبا یک ساعت است. پیشنهاد میشود کمی زمان برای بازدید از جاذبههای تاریخی و طبیعی تبریز در نظر گرفته شود، سپس به هشترود بروید و از جاذبههای آنجا لذت ببرید.
– از تهران به قلعه ضحاک با قطار:
برای سفر از تهران به قلعه ضحاک با قطار، باید بلیط قطار تهران به خراسانک را خریداری کنید. زمان سفر از تهران تا قلعه ضحاک با قطار تقریبا ۹ ساعت است. از ایستگاه قطار تا انتهای جاده مقصده ۱۰ دقیقه با ماشین زمان میبرد. بقیه مسافت باید پیاده طی شود.

تصویر از: سایت Google maps
– از تهران به قلعه ضحاک با خودروی شخصی:
باید بدانید که سفر از تهران به قلعه ضحاک با ماشین طولانی و خستهکننده است. اما اگر عاشق رانندگی و سفر با خودرو هستید، پیشنهاد میشود قبل از شروع سفر، اقامتی در هشترود یا تبریز رزرو کنید، تا شب اول را در آنجا بمانید و روز بعد، از صبح به سمت قلعه ضحاک حرکت کنید. از تهران تا قلعه ضحاک حدود ۵ تا ۶ ساعت با ماشین طول میکشد.
– از تهران به قلعه ضحاک با قطار و خودروی شخصی:
راه دیگر برای سفر زمینی از تهران به قلعه ضحاک این است …
بلیط قطار تهران – خراسانک رو بگیرید و خودروتونو هم با قطار ببرید. وقتی به ایستگاه راهآهن خراسانک برسید، خودرو رو تحویل بگیرید و بقیه مسیر رو با ماشین تا انتهای جاده ضحاک بعد از روستای عربلو بروید. ادامه مسیر رو باید پیاده برید تا به این جاذبه تاریخی آذربایجان شرقی برسید.
زمان بهترین سفر به قلعه ضحاک
بهترین زمان سفر به قلعه ضحاک فصل بهار و اواسط اردیبهشته. تو این فصل همه جا سرسبز و دشتهای اطراف پر از گلهای رنگارنگه. منظره این منطقه مثل قابی از نقاشی به نظر میاد. هوا تو فصل بهارم خوبه؛ فقط قبل از رفتن به قلعه ضحاک وضعیت آبوهوا رو چک کنید تا بارون نیاد.
اگه دوس ندارید تو شلوغی سفر کنید، فصل خرداد به جز روزهای تعطیلات رسمی زمان مناسبی براتونه.
تاریخ زمان سفر به قلعه ضحاک
زمانها و تعطیلات نوروز، خیلی از مردم به هشترود میرن و قلعه آژدهاکو میبینن، به همین خاطر تقریبا شلوغه. اما هوا تو فروردین خنکه و چون قلعه تو ارتفاعها قرار داره، ممکنه سرمای هوا خیلی خوب نباشه.
بنابراین اگه بخوایم بهترین زمان بازدید از قلعه ضحاک هشترود رو از نظر خلوتی، زیبایی طبیعت و دما هوا در نظر بگیریم، اردیبهشت مناسبه.
تاریخچه قلعه ضحاک
داستانهای زیادی درباره تاریخچه قلعه ضحاک هشترود وجود داره اما دقیقا نمیدونیم کی، چرا و چطور این قلعه ساخته شده. قلعه آژدهاک چند هزار سالهای داره و میگن که از دوران مادها برپا بوده و طی سالها تغییرات زیادی داشته.
این قلعه ممکنه مثل قلعههای دیگهای که به اسم «قلعه دختر» در جاهای مختلف ایران معروفن، برای استفاده نظامی، مذهبی یا فرهنگی ساخته شده باشه.ایرانیان باستان معتقد بودند که معابد باید در مناطق بلند و دور از دسترس ساخته شوند، زیرا به باور آنها ایزدبانو، که نگهبان تمام آبهای جهان است، در بلندترین طبقه آسمان زندگی میکند. به همین دلیل قلعهها معمولا معبدهای آناهیتا بودند. در قسمتهای مختلف این ساختمان تاریخی، اثرات سلسلههای تاریخی ایران قابل مشاهده است. برای مثال، معماری این دژ شبیه به آثار تاریخی اشکانیان است. طبق افسانههای ایرانی، ضحاک پس از کشتن جمشید پادشاه ایران، توسط کاوه آهنگر شکسته میشود.
در یکی از افسانهها آمده است که ضحاک، که در اصل آژیدهاک نام داشت، به آناهیتا پیشنهاد میدهد تا همه مردم را نابود کند، اما آناهیتا این پیشنهاد را رد میکند. این قلعه به نام ضحاک شناخته میشود به خاطر آزمونهایی که ضحاک در آنجا تحمل میکرد.
بعضی از محققان باستانشناس معتقدند که آژدهاک، پادشاه ماد که توسط کوروش سرنگون شد، بوده و اطلاعات برخی از دیوارهای تمدن اورارتو در این ناحیه، این نظریه را تقویت میکند.
معماری قلعه ضحاک هم الهام گرفته از معماری معابد و دژ نظامی است. این ساختمان شامل بخشهای مختلفی مانند مخازن سنگ، آبانبار، آسیاب، سالن شورا و حمام است. از جمله ویژگیهای منحصر به فرد این قلعه، سقفهای ضربی چهارطاقی آن هستند که به معماری دوره ساسانیان یادآورند. تالار بزرگی نیز با تزیینات گچی به رنگهای سبز و آبی و حکاکیهای تاریخی و نقوش هندسی در آن کشف شده که هم اکنون در موزه ضحاک نگهداری میشوند.
عکس از: سایت Google maps
نمایشهای کشفشده شامل تصویری از مردی در گل نیلوفر، ایزدبانو، سه شیر غران و تصاویر دیگر است. تصویر مهمتر، یک شاهین است که پا بر روی گاو گذاشته و به میترا شباهت دارد. پژوهشها نشان دهنده این است که این محوطه قبل از دوره پارتیها ساخته شده است.
برخی از اتاقهای قلعه آژدهاک در دل کوه وجود دارند. داخل محوطه، حفرههایی همچون چاه آب وجود دارند که برای تامین آب به کار میرفتند. این آب از یک چشمه زیرین از طریق لولههای گلی به قطر ۵۰ سانتیمتر به بالا منتقل میشد. شیوهی ساخت این لولهها و عملکرد آنها جذاب است.

عکس از: سایت Mapio
باستانشناسان بر این باورند که این آثار از عهدهداران ماناییها و مادها به وجود آمده است و در طول زمان توسط امپراتوریهای مختلفی نظیر اشکانیان، ساسانیان و سایر دودمانها بهرهبرداری شده است.
گنج قلعه ضحاک
گفته میشود که ضحاک ماردوش ثروتهای گرانبهایی را در این محوطه مخفی کرده است، اما هنوز هیچکس نتوانسته به آنها دست یابد. این پادشاه شرور به خاطر اینکه کسی نتوانسته به گنجها و پناهگاهش دست پیدا کند، بلندترین نقطه منطقه را برای ساخت قلعه انتخاب کرده است.

عکس از: سایت Mapio
در سالهای گذشته، تعداد زیادی حفاری برای فهمیدن گنج در این منطقه انجام شده است، به همین دلیل دو نفر نگهبان توسط سازمان میراث فرهنگی برای حفاظت از این محوطه انتصاب شدهاند.
زندان قلعه ضحاک
زندان این قلعه در این محوطه قرار دارد و برخی میگویند که پس از شکستن ضحاک توسط کاوه آهنگر، او در این قلعه زندانی شد.
امکانات رفاهی و تفریحی قلعه ضحاک هشترود
در اطراف قلعه هیچ امکانات رفاهی یا تفریحی وجود ندارد. علاوه بر قلعه، میتوانید موزه را نیز ببینید و آثار تاریخی دیگری از محوطه را بررسی کنید. یک سری پله سیمانی نیز در این محوطه برای راحتی بازدیدکنندگان ساختهشده است.
بالا بروید و تا کنار قلعه قدم بزنید.

عکس از: Mohamad Shahdad
برای حفاظت از امنیت نزدیک به پرتگاهها، دیوارههایی ساخته شده و روی رودخانه قرانقوچای، پلی از جنس فلز ساخته شده است. همچنین، برای جلوگیری از حفاریهای غیرقانونی برای کشف آثار تاریخی و گنج قلعه ضحاک، همیشه دو نفر نگهبان در این محوطه حضور دارند.
جاهای دیدنی نزدیک به قلعه ضحاک هشترود
– رودخانه قرانقوچای
یکی از جاذبههای نزدیک به قلعه ضحاک هشترود، رودخانه قرانقوچای است. این رودخانه بین شهرستان هشترود و چاراویماق جاری است. دره عمیقی وجود دارد که قرانقوچای در آن جریان دارد و به دربند ضحاک معروف است.
این رودخانه حاوی ماهی سفید و قزلآلا است که میتوانید لذت ماهیگیری در آن را تجربه کنید. شنا در این رودخانه توصیه نمیشود، اما اگر آب آرام و کمجریان باشد، میتوانید در قسمتهای کمعمق رودخانه پیادهروی کنید یا کمی آب بخورید.

عکس از: سایت Neshan
بزرگترین منبع آب این رودخانه از برفهای کوهستان سهند به عنوان یکی از شعبههای رود قزلاوزون است. قلعه ضحاک در سرراه رودخانه قرانقوچای واقع شده است. از آنجا که این رودخانه در منطقهای واگرا قرار دارد، هیچ امکاناتی در دسترس نیست و باید همه چیز مورد نیازتان را با خود بیاورید.
– کوهستان سرمه لو
منطقه تاریخی قلعه ضحاک در ارتفاعات کوه سرمه لو قرار دارد و در مسیر رفتن به این جاذبه تاریخی، میتوانید منظره زیبای کوهستان سرمه لو را تماشا کنید. دیدن عظمت کوه هنوز به قله نرسیدید، اما منظره دشتها و کوهستان از بالا، تصویری زیبا را برای شما ایجاد میکند. بازدید از قلعه ضحاک ترکیبی از تاریخ و طبیعت را در اختیارتان قرار میدهد.

عکس از: سایت Google maps
– روستای دانقاران
جاذبههای طبیعیِ روستای
دانقاران از زیباترین مناطق آذربایجان شرقی است. این روستا به خاطر آبشارهای زیبای خود معروف است، و جالب است بدانید که آبشار دانقاران تنها آبشاری است که به عنوان میراث ملی در جنوب سهند ثبت شده است. این روستا به دلیل نزدیکی به قلعه زاهاک در هشترود که یکی از محلهای تاریخی و طبیعی کشور ما است، جای ویژهای دارد. دیدنیهای اینجا از جمله روستای دانقاران، بهشت طبیعتگردی و مکانهایی برای گردشگری و عکاسی طبیعت هستند. اگر از روستای دانقاران به قلعه زاهاک هشترود میروید، فاصله حدود ۲۱.۶ کیلومتر یا 30 دقیقه رانندگی است. همچنین میتوانید از کنار آبشار دانقاران پیاده به قلعه زاهاک بروید.
روستای عربلو نیز از دیگر مکانهای دیدنی آذربایجان شرقی است. این روستا در فاصله ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی هشترود واقع شده و از قلعه زاهاک نیز کمی دورتر است. مردم این روستا با تولید لبنیات محلی، کشاورزی، دامپروری و عسل کسبوکار میکنند. با خرید صنایعدستی و خوراکیهای محلی آنها را حمایت کنید.
در اینجا پیشنهاد میشود که برای اقامت در عربلو اقامتگاههای بومگردی یا خانههای محلی را انتخاب کنید. اگر قصد دارید به قلعه زاهاک بروید، میتوانید حدود یک کیلومتر با خودرو و حدود ۲۰ دقیقه پیادهروی دور از شهر را طی کنید. توصیه میشود همه چیزی که ممکن است در سفر لازم باشد را با خود بردارید.
در ضحاک هشترود امکان کمپزدن و اقامت در محوطه تاریخی قلعه وجود ندارد، اما در روستاهای اطراف میتوانید اقامت کمپینگ داشته باشید. بهترین گزینه برای اقامت شبانه نزدیک به قلعه، اقامتگاههای بومگردی است. همچنین برخی از مردم محلی اتاقها و خانههای سنتی را برای اجاره به مسافران ارائه میدهند.
عکس از: سایت Wikimedia
– مکانهایی برای اقامت در نزدیکی قلعه ضحاک
روستاهای نزدیک به قلعه ضحاک، اقامتگاههای سنتی و خانههای روستایی برای اقامت مسافران دارند. اگر قصد سفر به تبریز را دارید، میتوانید در یکی از هتلهای تبریز اقامت کنید. یکی از اقامتگاههای نزدیک به قلعه ضحاک، “اقامتگاه بومگردی باغ بهشت” در هشترود است.
دیگر گزینهها شامل “اقامتگاه بومگردی محرمی” و “هتل ماهان هشترود”، که یک هتل سهستاره است، برای اجاره در نزدیکی قلعه آژدهاک هستند.

عکس از: سایت Mapio
وسایل مورد نیاز برای سفر به قلعه ضحاک هشترود
- در اطراف قلعه ضحاک امکاناتی وجود ندارد، بنابراین باید همواره یک کیف پشتی داشته و تمام وسایل لازم خود را با خود همراه داشته باشید.
- پوشیدن لباس و کفش راحت بسیار مهم است، زیرا باید طولی راه پیادهروی برود.
- حتماً عینک آفتابی و کلاه آفتابی را با خود داشته باشید.
- کرم ضدآفتاب استفاده کنید و آن را همراه داشته باشید.
- همیشه آب و مواد غذایی کافی را با خود ببرید.

عکس از: سایت Neshan
نکات مهم برای بازدید از قلعه ضحاک هشترود
- پیمودن مسیر پیادهروی تا قلعه خطرناک است، بنابراین بهتر است کودکان را همراه نبرید.
- به خاطر داشته باشید که قلعه در کنار پرتگاه قرار دارد، بنابراین باید بسیار مراقب باشید و از نزدیکی پرتگاه خودداری کنید.
- صبح هنگام بهترین زمان برای بازدید از قلعه ضحاک است، چون مسیر زیاد است و باید قبل از تاریک شدن هوا برگردید.
- فصل بهار بهترین زمان برای بازدید از قلعه است، هوا خوب است و میتوانید از مناظر زیبا لذت ببرید.
- برای علاقمندان به عکاسی، اینجا مکان بسیار مناسبی برای گرفتن عکسهای زیباست.
- در نزدیکی قلعه، یک موزه وجود دارد که شامل سنگنوشتهها و آثار تاریخی این منطقه است. بهتر است این موزه را هم بازدید کنید.
- لطفاً زباله را در این محل نریزید و به آثار تاریخی آسیب نرسانید.
- روی دیوارهای این محوطه تاریخی لطفاً یادگاری ننویسید.
- به یاد داشته باشید که جاذبههای تاریخی و طبیعی مهمی هستند و باید آنها را برای نسلهای آینده حفظ کنیم.