
کاخ آپادانا شوش؛ روایتی از خاکستر و ویرانی تا تاریخ زنده هخامنشی
در قلب شوش، یکی از شهرهای باستانی و زیبای ایران، کاخ آپادانا با افتخار و زیبایی خود، به عنوان یکی از نمادهای تاریخ ایستاده است. این کاخ گویای داستانهای باستانی است که در زمانهای خیلی قدیمی در این سرزمین پر زرق و برق بنا شده و اکنون همچنان افتخار و عظمتش را حفظ کرده است و در میان تپهها و دشتهای اطراف به چشم میخورد.
این کاخ نشان از هنر و زرق و برق معماران هخامنشی دارد که در زمانهای گذشته بر روی خاکسترهای ایلامی، این بنا استثنایی را برپا کردند. در مکانی که تاریخ و افسانههای گذشته همچنان به گوش میرسند و بزرگی و قدرت امپراتوری هخامنشی را به یادآور میشوند.
در این مطلب، ما به معرفی کوتاهی از کاخ آپادانا که یکی از جاذبههای فرهنگی خوزستان است، میپردازیم.
معرفی کاخ آپادانا
کاخ آپادانا یکی از مهمترین میراثهای تاریخی دوران هخامنشی است که زیبایی و تاریخ دیرینه ایران را به تصویر میکشد. این بنا که توسط داریوش بزرگ بر روی باقیماندههای شهر ایلامی ساخته شده، در گذشته مرکز فعالیتهای اداری و مذهبی امپراتوری هخامنشیان بود. کاخ آپادانا با دیوارهای خاکی، ستونهای سنگی و دیوارهای مزین به آجرهای لعابی، نمادی از هنر و تکنولوژی آن دوره است.

عکس از: سایت Google maps
پس از گذشت زمان و تاثیرات مختلف، کاخ آپادانا آسیبهای زیادی دید و بسیاری از بخشهای آن تخریب شدند، اما بخشهای باقیمانده هنوز هم از بزرگی و شکوه این ساختمان باستانی خبر میدهند. این محل تاریخی از سال ۲۰۱۵ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
موقعیت جغرافیایی کاخ آپادانا
کاخ آپادانا در وسط شهر باستانی شوش و نزدیک بلوار امام خمینی واقع شده است. این شهر که یکی از قدیمیترین مناطق مسکونی انسان در ایران است، در استان خوزستان و در فاصله کمی از شهر اندیمشک قرار دارد.
موقعیت کاخ آپادانا در گوگل مپ
راهنمای مسیر به کاخ آپادانا
اگر میخواهید به کاخ آپادانا بروید، میتوانید از شهرهای دزفول و اندیمشک به راحتی به شوش برسید. وقتی وارد شوش میشوید، از بلوار امام خمینی بروید و به میدان معلم برسید.
نزدیک ورودی کاخ آپادانا شوش، سالن ورزشی شهید بهشتی قرار دارد. تابلوهای راهنما شما را به سمت کاخ آپادانا و مجموعه باستانی شوش هدایت میکنند.
مسافت اندیمشک تا کاخ آپادانا
فاصله اندیمشک تا کاخ آپادانا حدود ۴۱ کیلومتر است. با ماشین، میتوانید این مسافت را در حدود ۴۰ دقیقه طی کنید. روی بزرگراه اندیمشک – شوش بروید و تا شوش ادامه دهید. وقتی به بلوار امام خمینی برسید، راست بپیچید و به سمت کاخ آپادانا بروید.
فاصله تهران تا کاخ آپادانا
برای رفتن به شوش از تهران، باید بزرگراه تهران – ساوه را بگیرید. از ساوه، اراک، خرمآباد و اندیمشک عبور کنید تا به شوش برسید. مسافت تهران تا کاخ آپادانا حدود ۶۷۹ کیلومتر است که با ماشین حدود ۷ ساعت و ۴۴ دقیقه زمان میبرد.
فاصله اهواز تا کاخ آپادانا
از مرکز خوزستان به کاخ آپادانا بروید، از بلوار قدس وارد جاده اهواز – شوش بشوید. تا شوش و بلوار امام خمینی برید. مسافت اهواز تا کاخ آپادانا شوش حدود ۱۱۸ کیلومتر است که با خودرو حدود ۱ ساعت و ۳۵ دقیقه زمان میبرد.
تصویر از: وبسایت Google maps
زمانهای مناسب برای دیدن کاخ آپادانا
بهترین وقت برای بازدید از کاخ آپادانا در شهر شوش، در ماههای خنک سال است، بهویژه در پایان پاییز و زمستان. گرماهای شدید تابستان در این منطقه، که ممکن است به بیش از ۵۰ درجه نیز برسد، بازدید را در فصل تابستان دشوار میکند و اکثراً افراد در فصلهای سرد سال به این بازار بهتر پاسخ میدهند.

تصویر از: وبسایت Google maps
در هنگام بازدید از این محوطه تاریخی، حتماً آب نوشیدنی، کلاه و عینک آفتابی را همراه داشته باشید.
تاریخچه کاخ آپادانا
کاخ آپادانا در شهر باستانی شوش، در زمان هخامنشیان، توسط دستور داریوش بزرگ و در محدوده زمانی ۵۱۵ تا ۵۲۱ قبل از میلاد ساخته شد. این کاخ شکوهمند که بالای باقیماندههای تمدن ایلامی قرار دارد، نمونهای از معماری و بزرگداستانی دوره هخامنشی است.

تصویر از: وبسایت Google maps
در ساخت این کاخ، از دیوارهای خشتی با نمای آجری و ستونهای سنگی استفاده شده که برای استحکام و طولانیمدت بودن آن ضمانت ایجاد میکرد. درون کاخ نیز با آجرهای لعابی و نقوش سربازان جاویدان، شیرهای بالدار و گلهای نیلوفر آبی زینتبندی شده بود؛ اینها نمادهایی از قدرت، فرهنگ و زیباییشناسی امپراتوری هخامنشی بودند.

عکس از: سایت Google maps
بعد از پادشاهی داریوش، کاخ آپادانا در شوش زیر فرمان اردشیر اول وقتی آتشسوزی بزرگی رخ داد که بخشهایی از ساختمان نابود شد. اما زمان اردشیر دوم، تعمیر و بازسازی فراوانی انجام شد و آپادانا دوباره با افتخار گذشته خود به نمایش درآمد.

عکس از: سایت Google maps
اما سرنوشت تلخی برای کاخ در انتظار داشت؛ وقتی اسکندر مقدونی وارد سرزمینهای هخامنشی شد و به شوش حمله کرد، آپادانا به ویرانی فراری یافت. این اتفاق نشان از پایان یک دوره تاریخی است که هنر و معماری باستانی ایران به اوج خود رسیده بود.

عکس از: سایت Google maps
بعد از فروپاشی امپراتوری هخامنشی، کاخ آپادانا بارها توسط افراد دیگر تصاحب و تخریب شد. از زمان پارتها تا دوران اسلامی، ساختمانها و ستونهای آپادانا به تدریج نابود شدند و برخی از جزئیات آن برای ساخت و سازهای دیگر استفاده شد. شهر شوش همچنان به عنوان مرکز تجاری و اداری منطقه فعالیت داشت و تا قرن سیزدهم به فعالیتهایش ادامه داد، اما سپس در سکونت رویایی خود فرو رفت.

تصویر: Google maps
از قرن نوزدهم میلادی، کاخ آپادانا شوش بهعنوان یک بنا باستانی معروف شد و مورد توجه کاوشگران اروپایی قرار گرفت. اولین تحقیقات توسط یک هیات انگلیسی شروع شد و سپس با استمرار تحقیقات توسط باستانشناسان فرانسوی، بخشهای زیادی از این بنا و ستونهای سنگی آن کشف شد.

تصویر: Google maps
اکنون این بنا در حالی که مغفول مانده و به نادیده گرفته شده است، همچنان به یادآوری تمدن و قدرت دوران هخامنشیان میپردازد و بهعنوان یک میراث با ارزش از تاریخ بازگو میکند.
دلیل نامگذاری کاخ آپادانا
بنا به ساختار و سبک معماری خاص آن در دوران هخامنشیان، کاخ آپادانا این نام را گرفته است. واژه “آپادانا” به تالاری اشاره دارد که برای مراسمات رسمی و شاهانه استفاده میشده است. با توجه به نقوش و ستونهای کشفشده در منطقه شوش، مشخص است که نام این بنا براساس سبک معماری آن انتخاب شده است.

تصویر: Wikipedia
ریشه واژه “آپادانا” در زبان فارسی باستان به معنای برتری و بالا بودن میباشد، که نشان از اهمیت و شکوهی است که این بنا در دوران خود داشته و نشاندهنده جایگاه برجستهای است که در امپراتوری هخامنشیان داشته است.
نقشه و طراحی کاخ آپادانا
داریوش بزرگ دستور ساخت کاخ آپادانا را داد که بر روی یک تپهای ساخته شد، این تپه که در گذشته مکان یک گورستان بوده است. از ابتدای ساخت این بنا، طراحان و معماران برجسته به کاربا پاک کردن لایههای اضافی از تپه و اضافه کردن دیوارهای آجری، یک سکو بزرگ به ابعاد ۲۵۰ در ۱۵۰ متر ایجاد کردند تا یک ساختمان بزرگ و پایدار روی آن بنا کنند.
این سکو مصنوعی شامل یک شالوده با عمق ۹ متر از شن و ماسه است که ابعادش قابل مقایسه با سکوی تخت جمشید است. داخل کاخ حاوی چند حیاط، ایوانهای ستوندار و اتاقهایی است که همه آنها دور یک محور شرقی-غربی طراحی شدهاند.
سه ایوان با ستونهای گاوسر در سه جنبه شمال، شرق و غرب قرار دارند، و تالار اصلی که دارای ۳۶ ستون ۲۰ متری است، در وسط کاخ قرار دارد. تزیینات داخلی همه با آجرهای لعابدار و نقوش شیر بالدار، گل نیلوفر و سپاه جاویدان زیبایی به فضای کاخ افزودهاند.
معماری آپادانا به سبک ایرانی است که از ستونهای بلند، کفهای مقاوم و دیزاینهای داخلی با کاشی لعابدار استفاده میکند. این سبک، یک نماد از معماری ایرانی است که بر تمرکز به درون و استفاده از مصالح محلی تاکید دارد.کاخ آپادانا شوش یک بنای تاریخی است که در گذشته به عنوان «بهشتهای شوش» شناخته میشد. این کاخ دارای باغهای زیبا بود که به بازدیدکنندگان امکان میداد بین بخشهای مختلف راه بروند.
اکنون، بازدیدکنندگان تنها قسمتهای کاخ آپادانا که باقیمانده است، میتوانند مشاهده کنند. برخی از اجزای این کاخ به موزههای جهانی منتقل شدهاند و تنها برخی از بخشهای تاریخی آن باقی مانده است.
حیاطهای کاخ آپادانا، با دیوارنگارهها، ستونها و تزیینات خاص خود، دارای طراحی هنرمندانهای در نقاط مختلف بود. این حیاطها در دو محور شرقی و غربی قرار دارند و توسط راهروهایی به یکدیگر متصل میشوند.
حیاط شرقی، با دیوارنگارههای نظامی، فضایی مستحکم را نشان میدهد که ممکن است برای جمعآوری سربازان و نصب پرچمها استفاده میشده باشد. در وسط کاخ، حیاط میناکاری با کف آجری و ستونهای مرمر، شکوهی برای شاهان دارد. حیاط چهلستون در سمت غربی با ستونهای بلند و تزیینات زیبا برای اقامت شاهنشاه ساخته شده و از بادهای شمال شرقی محافظت میکند. در نزدیکی این فضا، حیاط خزانه وجود دارد که از آنجا روند ارتباط با خزانهها و انبارهای کاخ آغاز میشده و اشیاء گرانبها در آن نگهداری میشدهاند.

تصویر از: ویکیپدیا
حیاطهای شمالی باعث تهویه و روشنایی بهتر اتاقها و قسمتهای داخلی میشدند. پیادهروی در این حیاطها شما را به دل تاریخ و زندگی باشکوه هخامنشی میبرد.
تالار بار عام
تالار بار عام کاخ آپادانا در شمال کاخ داریوش واقع شده است. این تالار بزرگ، با ۳۶ ستون سنگی در شش ردیف ششتایی، جایی بود که نمایندگان مختلف از امپراتوری برای دیدار با شاه گرد هم میآمدند. ستونهای بلند و مقاوم جلالی به این تالار افتخار میآوردند. ایوانهای سهبخشی شرقی، شمالی و غربی هر کدام دو ستون سنگی داشتند که تعداد کل ستونها را به ۷۲ میرساند.

تصویر از: نقشه گوگل
دروازهها
دروازه شرقی که به نام دروازه ملل هم شناخته میشود، نماد وحدت امپراتوری هخامنشی بود و مهمترین ورودی کاخ آپادانا بود. این ورودی که احتمالاً برای مراسمهای رسمی و استقبال از نمایندگان مختلف استفاده میشده، با طراحی خاص و از مواد سخت خشتی و سنگی ساخته شده بود.

تصویر از: نقشه گوگل
حدود ۸۰ متر فاصله از کاخ، دروازه اصلی ورودی قرار دارد. این دروازه، شامل تالار مرکزی با چهار ستون بلند است که ارتفاع آنها تا حدود ۱۲ متر است. اطراف این تالار، اتاقهای کوچکی بودند که از طریق درهها به آن متصل شده بودند و زمین این منطقه با آجرهای زیبا پر شده بود.
موزه شوش
موزه شوش در فاصله ۷۵۰ متری از کاخ آپادانا واقع شده است. این موزه آثاری از دورانهای مختلف تاریخی را به نمایش میگذارد. موزه شامل مجموعهای از اشیاء باستانی از تمدنهای ایلامی، هخامنشی و اسلامی است که در فضایی با چند سالن نمایش داده میشوند. این موزه مانند یک دریچهای است که فرهنگ و تاریخ شوش را به ما نشان میدهد.


عکس از: سایت Google maps
مسجد شوش
مسجد شوش که در فاصله ۱.۶ کیلومتری از کاخ آپادانا قرار دارد، اولین مسجد شناخته شده در ایران پس از اسلام است. این مسجد، یکی از ویژگیهای آن ستوندار بودن است که الهام گرفته از معماری معابد قبل از اسلام است.
مقبره دانیال نبی
مقبره دانیال نبی که در فاصله ۱.۱ کیلومتری از کاخ آپادانا واقع شده و در کنار رود شاوور قرار دارد، مکانی مقدس برای یهودیان، مسلمانان و مسیحیان است. آرامگاه با گنبدی ۲۰ متری و دوپوسته، نمونهای از هنر معماری دوره سلجوقی است.


عکس از: سایت Google maps
توصیههایی برای بازدید از کاخ آپادانا
- بهتر است بازدید را در ساعات اولیه صبح یا اواخر عصر انجام دهید تا از گرمای شدید ظهرهنگام شوش در امان بمانید و نور مناسبتری برای عکاسی داشته باشید.
- همراه داشتن آب آشامیدنی، کلاه آفتابگیر و کرم ضدآفتاب برای جلوگیری از آفتاب سوختگی و رفع تشنگی در هوای گرم شوش ضروری است.
- قبل از بازدید یا در همان محل، درباره تاریخچه و اهمیت کاخ آپادانا در شوش اطلاعاتی کسب کنید. این امر باعث میشود دیدگاهی بهتر و دقیقتر از ارزشهای تاریخی و معماری بنا داشته باشید. همچنین همراهی با یک راهنمای محلی مجرب میتواند جزییات و داستانهای جذابی درباره بنا و تاریخ آن به شما ارائه دهد و تجربه بازدید دلنشینتری برای شما رقم بزند.
- در هنگام بازدید از لمس آثار و دیوارهای.از ورود به کاخ آپادانا پرهیز کنید تا از تخریب آن جلوگیری شود.
کاخ آپادانا در شهر شوش استان خوزستان واقع شده و از دوران هخامنشیان و داریوش بزرگ به تاریخ برمیگردد.
برای دیدن کاخ آپادانا و مجموعه باستانی شوش باید بلیط ورود تهیه کنید.
بهترین زمان برای بازدید از کاخ آپادانا فصل زمستان و اواخر پاییز است زیرا هوا در این فصول خنکتر است.