
تپه سیلک کاشان؛ سفری کوتاه به تاریخ باستان
تپه سیلک کاشان دنیایی از رازهای سربهمهر
اولین بار که به تپه سیلک نگاه میکنید، ممکنه فقط یه تپه خاکی ببینید. اما راهنمایی که الان بهتون میدم، نگاهتون رو به این مکان خاص باز میکنه و پر از راز و رمز و رازهایش میکنه.
تپه سیلک یک مکان باستانیه که هزاران سال پیش بوده و نشون میدهندهی پیشرفت تمدن انسانیه. تمدنی که از سادهوار به ساخت خونهها از نی و چوب، رفته به ساخت شهرها و تجارت با مناطق دیگه.
وقتی این مکان رو ببینید، وارد یه سفر عجیب و غریب به گذشته میشید و اشیا و اثاری رو میبینید که نشون میدهندهی پیشرفت تمدن و صنعت در گذشته است. اشیا مثل سفالها، زیورآلات، پارچههای بافتهشده، ابزارهای فلزی، سازههای سفالسازی و یک اثر با ارزش، زیگورات (نمایشگاه نیایش)؛ همشون تو اینجا هستن.
تپههای سیلک تو فهرست آثار ملی ایران هم ثبت شدن و شامل تپه شمالی (سیلک کوچک) با مساحت ۵ هکتار، تپه جنوبی (سیلک بزرگ) با مساحت ۸ هکتار و گورستان الف و ب است.
وقتی به اینجا میآیید، میتونید به دیگر جاهای دیدنی کاشان هم مثل باغ فین و حمام فین برید و تو یه روز میتونید زیباییهای تاریخی کاشان رو ببینید.
مکان تپه سیلک کجاست؟
تپه سیلک کاشان تو استان اصفهان، خیابان امیرکبیر، خیابان امیرالمؤمنین، انتهای ذوالفقار دهم، پایگاه میراث فرهنگی سیلک هست. بهطور دقیقتر، تپه سیلک در جنوب غربی کاشان، کنار جاده کاشان به فین یا به عبارت دیگه، خیابان امیرکبیر قرار داره.
موقعیت تپه سیلک تو گوگلمپ
عکس از: سایت ایکس
چطور به تپه سیلک برسید؟
تپه سیلک روی جاده کاشان به فین، تو خیابان امیرکبیر قرار داره، پس باید به این خیابون برید تا بتونید بهش برسید.
اگر از تهران به این مکان میخواید برید، اول باید به بزرگراه خلیجفارس برید، بعد بلافاصله به بلوار امام رضا بروید، و پس از آن، از آزادراه تهران به قم به طرف آزادراه امیرکبیر ادامه بدید تا به بلوار امام رضا برسید. در نهایت از بلوار امیرالمؤمنین به تپههای سیلک کاشان خواهید رسید.
عکس از: سایت Google Map
دسترسی با هواپیما به تپه سیلک کاشان راحت نیست، زیرا تعداد پروازها محدود هستند. اما از قطارها و اتوبوسها برای رفتن به این مکان میتوانید استفاده کنید. این شهر زیبا و تاریخی منتظر شماست!
فرودگاه کاشان و دسترسی به تپه سیلک
اگر به دنبال بازدید از تپه سیلک هستید، باید بدانید که فرودگاه کاشان نسبتاً محدود است. این فرودگاه در فاصله ۱۲ کیلومتری از جاده قدیمی کاشان به نطنز قرار دارد. برای رفتن به تپه سیلک، بهتر است از خدمات تاکسی استفاده کنید.
اگر قصد دارید از قطار استفاده کنید، نزدیکترین ایستگاه به تپه سیلک ایستگاه راهآهن کاشان است که در بلوار ملاصدرا قرار دارد. اگر از شهر تهران، شیراز، یزد، مشهد، بندرعباس یا اصفهان میآیید، میتوانید به فکر سوار قطار شوید.
تاریخچه برجسته تپه سیلک
تپه سیلک با بیش از ۸ هزار سال تاریخ، یکی از شواهد مهم تمدن و صنعت در گذشته است. کشف اشیاء مختلف از سفالهای ابتدایی تا ابزارهای فلزی و کورههای ذوب فلزات، نشان از وجود یک شهر صنعتی پررتقاء در آن زمان دارد.
با بازدید از این نمایشگاه تاریخی و آثار مختلف تمدن انسانی از دورههای مختلف، از عصر نوسنگی تا دوران ماد، به دنیای گذشته میپردازید. تپه سیلک نقش مهمی در نگهداری ادله تاریخی و تحولات زندگی انسانی داشته است و هرساله گردشگران زیادی را به خود جذب میکند که علاقهمند به کاوش در تاریخ هستند.
تپه سیلک، به عنوان یکی از باقیماندههای قدیمیترین زیگورات جهان و مکانی برای نیایش خدایان، از اهمیت بسزایی برخوردار است. این تمدن گمشده قرنها پیش با وقوع سیلاب ناپدید شد و بعدها بازرگانان غیرقانونی آثار باستانی آن را به خارج از کشور صادر کردند.
اما برخی از افراد، این وضعیت را به درستی بهرهبرداری نکردند و آثار باستانی را به دیگر کشورها فروختند. خوشبختانه، با ورود رومن گریشمن، از موزه لوور فرانسه، به همراه گروهش، این تمدن از نابودی نجات یافت. آنها در سالهای ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۶ محوطه باستانی تپه سیلک را کاوش کردند و نتایج این کاوشها در دو جلد کتاب به نام سیلک کاشان، ابتدا به زبان فرانسوی و سپس به زبان فارسی منتشر شد.
عکس از: سایت Wikimedia
متأسفانه پس از کاوشهایی که توسط فرانسویها انجام شد، تپه باستانی سیلک دچار بیتوجهی شد که کمی به نابودی نزدیک شد. اما در سال ۱۳۸۰، این بنا باستانی به بار دیگر نجات پیدا کرد. یک تیم ایرانی به رهبری دکتر صادق ملک شهمیرزادی برای ۵ سال به مطالعه و کاوش در این تپه باستانی پرداختند.
یکی از مهمترین کشفهای این تیم مربوط به زیگورات سیلک بود که گروه فرانسوی نتوانسته بود آن را کشف کند. نتایج تحقیقات این تیم ایرانی در شش جلد منتشر شد تا به عنوان راهنمایی برای بازسازی تمدن گمشده در آخرین لحظات نجات یافته باشد.
دلیل نامگذاری تپه سیلک
هنوز دقیقاً معلوم نیست که چرا این منطقه به نام سیلک شناخته میشود. اما برخی فرضیات وجود دارد که این تپه به دلیل استفاده مردم آن زمان از پیالهها و سیالهها به این نام شناخته شده است؛ به عبارت دیگر، این تپه به دلیل استفاده از آن برای ساخت پیالهها به نام سیلک معروف شده است.
فرضیات دیگری نیز وجود دارد اما هیچی از آنها با مدارک محکمی تایید نشدهاند.
عکس از: سایت ایکس
آثار باستانی تپه سیلک
باستانشناسان آثاری که از تپه سیلک کاشان کشف کردند، را بر اساس شش دوره فرهنگی تقسیمبندی کردند و آنها را از دوران کهن تا دوره نوین به نامهای سیلک ۱ تا سیلک ۶ نامگذاری کردند.
دوره اول
این دوره مربوط به مدت زمان ۸۰۰۰ تا ۷۳۰۰ سال قبل از میلاد است که اولین ساکنان این منطقه شروع به ساخت و ساز و تشکیل تمدن دادند. آنها با استفاده از مواد اولیه مانند نی و چوب خانهها را ساختند و برای تأمین غذا از شکار حیوانات مختلف استفاده میکردند.
در این دوره، آغازین قدمهایی برای کشاورزی و دامپروری نیز برداشته شد. فعالیتهایی مانند اهلیکردن بز و گوسفند و کاشت گندم و جو. همچنین تلاش برای ساخت سفالهای دستساز با نقوش ساده انجام شد.
عکس از: سایت Google Map
مهم است که بدانید در آن دوره، از نگاه مردم آن زمان تمام این پیشرفتها به عنوان موفقیتهای بزرگ در نگاه شان شمرده میشد و باعث تحول در کیفیت زندگی آنها شد.
بعضی از آثار کشفشده در دوره اول شامل ابزارهای سنگی برای شکار و بریدن، سفالهای دستساز، مهرههای گردنبند، سنگساب برای آسیاب دانههای گندم و داس سفالی برای کشاورزی بود.
دوره دوم
این دوره مربوط به دوران ۷۲۰۰ تا ۶۷۰۰ سال پیش میرسد. زمانی که مردم اقدام به ساختن شهر و ایجاد روستاهای کوچک کردند. آنها خانههایی از طوبیهای دستساز بنا کردند تا بتوانند با یکدیگر زندگی کنند و تجربهای از جامعه شکل دهند.
عکس از: سایت Google Maps
در زمانهای قدیم، مردمان تپه سیلک علاقهمند به صنایع دستی بودند. آنها به ساخت سفالهای زیباتر و بهتر، به بهرهوری بیشتر در دامداری و کشاورزی، و همچنین به تولید دستاوردهای همچون دوکهای سنگی و گِلی پرداختند. این نشان میدهد که آنها در آن زمان در حوزههای نساجی و بافندگی هم فعالیت داشتهاند.
در دوره دوم، اشیاء مختلفی مانند دیگهای سفالی برای پخت غذا، آجرهای دستساز برای ساخت خانه، سفالهای قرمز رنگ و سردوکهای سنگی و گلی برای نخریسی پیدا شدند.
دوره سوم
این دوره به مدتی از حدود ۶۳۰۰ تا ۵۴۰۰ سال پیش اشاره دارد. افراد در ابتدا در تپه شمالی سکونت داشتند و سپس به تپه جنوبی رفتند تا بتوانند جمعیت بیشتری را در بر گیرند.
در این دوره، خانههای پیشرفتهتری ساختهشدند که شامل طاقچه، اجاق و اتاق بودند. ایجاد چرخ سفالگری امکان ساخت سفالهای زیبا با طرحهای متنوع را فراهم کرد. همچنین با استخراج مس، ابزارهای فلزی تولید شده و حتی به دیگر نقاط هم صادر میشدند.
عکس از: سایت Google Map
پس از پیشرفت فناوری، تبادلات و تجارت بین مردم رونق گرفت. میتوانید اثرات این تبادلات را در اشیاءی مانند چینیها یا ژتونهای مختلف که در تپه سیلک کاشان کشف شده، مشاهده کنید. این موارد از مواد گل، سنگ، استخوان و سفال به شکلهای هندسی و حیوانی تهیه شدهاند.
میان آثار باستانی دوره سوم که از تپه سیلک کشف شده است، میتوان به قطعات سفالی با طرحهای پیچیده حیوانی، انسانی و گیاهی، قطعات باقیمانده از ذوب مس و ساخت ابزار، مهرههای زینتی و ژتونهای تجاری اشاره کرد.
عکس از: سایت Imna
دوره چهارم
این دوره به مدتی از حدود ۵۳۰۰ تا ۴۹۰۰ سال پیش بازمیگردد. در این دوره، شرایط زندگی بهبود یافت و به این ترتیب جمعیت و اقتصاد تپه سیلک نیز گسترش یافت. با گسترش اجتماع، حاکمان محلی مسئولیت اداره امور را به عهده گرفتند.
باستانشناسان در تپه باستانی سیلک تبلتهای خطی را کشف کردند که نشان از ارتباط تجاری و سیاسی با سایر مناطق دارند. این تبلتها نشان میدهند که ارتباطات مردمان سیلک چقدر گسترده بوده است.
عکس از: سایت Google Map
کشفیات این دوره شامل کاسههای لبه واریخته از جنس سفال است که در تپه سیلک کاشان و مناطق دیگر کشف شدهاند. این کاسهها برای پخت نان، ظرفهای نذری برای مکاشفهها، تهیه مواد لبنی و توزیع غذا به کارکنان معابد استفاده میشدند.
علاوه بر این، الواح گلی، مهر استوانهای و زیورآلات شخصی از دیگر کشفیات این دوره هستند.
دوره پنجم
در پایان دوره چهارم، به دلیل مشکلات زیست محیطی مثل خشکسالی، مردم این منطقه را ترک کردند. دوره پنجم به سالهای ۳۶۰۰ تا ۳۰۰۰ قبل از میلاد باز میگردد که مردمان جدیدی در تپه سیلک سکونت کردند.
آویز گردنبند صدفی – نگهداری در موزه لوور – عکس از: سایت ایکس
باورها حاکی از این است که سفالهای خاکستری که از تپه سیلک کاشان کشف شدهاند نشانگر ورود آریاییها به این منطقه میباشد. از آثار کشف شده در دوره پنجم میتوان به گورستان الف در فاصله ۱۰۰ متری جنوب غربی منطقه اشاره کرد که ۱۵ گور آن توسط باستانشناسان کاوش شدهاند.
اشیای کشف شده در این دوره شامل سفالهای خاکستری، درپوشها و قطعاتی از سفالهای با طرح بز و گوسفند هستند؛ اما متأسفانه این اشیا قبل از کاوش دزدیده و فروخته شده بودند.
دوره ششم
آخرین دوره سکونت در تپه سیلک کاشان به زمانی بین ۳۰۰۰ تا ۲۷۰۰ سال قبل از میلاد برمیگردد. پس از این دوره، تپه سیلک کاشان خالی از سکنه شد و به تدریج به فراموشی سپرده شد.
در این دوره، ساخت سفالهای منقوش دوباره زنده شد و ظروف سفالی با نقوش خاص و آریایی مانند جنگاوران و اسبهای بالدار تولید میشدند.
عکس از: سایت Google Map
قطعات سفالی نقاشیشده، جواهرات فلزی مانند دستبند، بازوبند و سنجاق، قوریها با لولههای دراز و منحنی، دستگیرههای زینتی با تصاویر سر حیوانات، سوزن و سر پیکان، بخشی از اشیای که در دوره ششم کشف شدهاند.
بهترین زمان برای بازدید از تپه سیلک
بهترین زمان برای بازدید از تپه سیلک از اوایل فروردین تا اواخر اردیبهشت است؛ چون این شهر نزدیک به کویر مرکزی ایران قرار دارد که آب و هوای گرم بیابانی دارد و تابستانهای بسیار گرم و زمستانهای سردی دارد.
عکس از: سایت Imna
در نوروز به دلیل تعطیلات و هوای بسیار مناسب، بازدید از این منطقه به اوج خود میرسد. اگر میخواهید با آرامش و در آرامش از این بناهای تاریخی لذت ببرید، پیشنهاد ما این است که در زمانی غیر از تعطیلات به تپه سیلک سر بزنید.
امکانات رفاهی تپه سیلک
با توجه به این که تپه سیلک درون شهری قرار دارد، به امکاناتی مانند پارکینگ، رستوران و سوپرمارکت دسترسی آسان دارید.
هتلها، رستورانها، اقامتگاهها و جاذبههای دیدنی کاشان که در نزدیکی تپه باستانی سیلک واقع شدهاند، ممکن است سفر شما را بیشتر لذتبخش کنند.
عکس از: سایت Wikimedia
جاذبههای دیدنی اطراف تپه سیلک
با بازدید از تپه باستانی سیلک، فرصت دیدن دیگر جاذبههای دیدنی کاشان را نیز دارید که بسیار معروف هستند؛ به عبارت دیگر، دو گلوله با یک شوت.
حمام فین کاشان
از جاذبههای مشهور کاشان که فاصله کوتاهی از تپه باستانی سیلک دارد، حمام فین کاشان است. دلیل شهرت این حمام بازگو شدن یکی از قتلهای مهم تاریخ ایران، یعنی قتل امیرکبیر است.
ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که چرا حمام فین، با وجود اینکه مکان یکی از حوادث ناراحتکننده و نفرتانگیز تاریخ ایران بود، به این اندازه محبوب است؟ جواب این سوال در زیبایی معماری و کاشیهای زیبا و چشمنوازش است.
عکس از: سایت Wikipedia
حمام فین در دوره قاجار توسط فتحعلیشاه ساخته شده است و در آن زمان حاکمان و سیاستمداران از آن استفاده میکردند. این حمام دارای اتاقهای مختلفی از جمله اتاق گرمایش، انبار، حوضچههای آبی و اتاق ذخیره لباس است. زیبایی ستونهای مرمر و نقاشیهای زیبا آن، شما را شگفتزده خواهد کرد.
علاوه بر زیبایی، معماران حمام فین به بهرهوری و ارتقاء آن فکر کردهاند. سیستمهای تبادل آب برای تجدید آب حمام و عایق رطوبتی دیوارها برای حفظ گرمای آب، نشانه هوش و استعداد معماران آن میباشد.
حمام فین حدود 4 کیلومتر (حدود 12 دقیقه) از تپه سیلک کاشان فاصله دارد.
باغ فین کاشان
باغ فین کاشان ممکن است مقصد تاریخی بعدی شما باشد. این باغ با تاریخ 500 سالهای، شاهد رویدادهای تاریخی و سیاسی زیادی بوده است.
در باغ فین، شما تنها در مکانی دیگر نمیبینید. از درختان بلند، سنگفرشهای زیبا تا عمارتهای تاریخی و حوضچههای زیبا با کاشیهای آبی، تجربه بازدید بینظیری را برایتان به ارمغان میآورد.
عکس از: سایت itto
باغ زیبای فین علاوه بر اینکه در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد، به عنوان یکی از میراثهای جهانی یونسکو نیز شناخته شده است. با شکوه بودنش، به عنوان “باغ شاه” هم شناخته میشود و شاهد رویدادهای مهمی در تاریخ ایران بوده، از جمله قتل امیرکبیر.
فاصله تپه سیلک با باغ فین کاشان حدود 6 کیلومتر (حدود 10 دقیقه) است.
موزه ملی کاشان
در ضلع غربی باغ فین، یک موزه قرار دارد که قصههای مهمی از تاریخ ایران را روایت میکند و روی آثار باقیمانده از خلوت داماد فتحعلیشاه ساخته شده است.
موزه ملی کاشان شامل بخشهای مختلفی از جمله باستانشناسی، منسوجات، کتابخانه و نسخههای خطی و معاصر است. در بخش باستانشناسی میتوانید آثاری که از تپه تاریخی سیلک کشف شده است، را ببینید.
عکس از: خبرگزاری برنا
فاصله تپه سیلک با موزه ملی کاشان حدود 6 کیلومتر (حدود 10 دقیقه) است.
کوشک صفوی
یکی از جاذبههای دیدنی دیگر کاشان، کوشک صفوی یا صوفه عباسی میباشد که تعدادی کمی با تپه سیلک فاصله دارد. این قصر خرد و زیبا توسط شاه عباس اول برای برگزاری جشنها و تفریح ساخته شد.
این ساختمان زیبا در نزدیکی محل برخورد محورهای اصلی باغ فین واقع شده است.
این عمارت زیبا، که حوض آب زیبایی در مرکزش دارد، به وسیله نقاشیهای کاشی رضا مصور تزئین شده است. متأسفانه بخشی از این نقاشیها به دلیل زلزله و جنگ از بین رفتهاند.
آب و حوض زیبای کوشک صفوی بهشما احساس زندهبودن و شادی میدهد. جریان آب در اطراف و داخل عمارت، استخر بزرگ در پایین کوشک و حوض دوازده فواره در بالایش بههمراه حوض شترگلو، نشان از زندگی پویا در اینجا است.
اگر میخواهید تجربه فوقالعادهای از بازدید از تپه سیلک داشته باشید، قبل از رفتن به این مکان، نکات زیر را مرور کنید:
– لباس و کفش راحت را پوشیده و با خود داشته باشید؛ چون باید زیاد پیادهروی کنید.
– در فصل تابستان، به دلیل گرما، بهتر است بازدید از تپه سیلک را به تعویق بیاندازید.
– محوطه تپه سیلک را میتوانید هر روز از ساعت ۹ صبح تا ۵ عصر بازدید کنید.
– هزینه ورود به تپه سیلک برای گردشگران ایرانی ۱۰ هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۱۰۰ هزار تومان است.
اگر به دونستن اطلاعات بیشتر در مورد تپه سیلک علاقهمندید، میتوانید از تپه های سیلک کاشان، از خیابان امیرالمؤمنین، اصفهان، کاشان دیدن کنید.