
تپه هگمتانه همدان | شهر شاهان و شگفتیهای قوم ماد
هگمتانه شهری از دل تاریخ
هگمتانه یک شهر تاریخی خاص است که در قلب تاریخی همدان قرار دارد و به عنوان یکی از جاذبههای دیدنی و ارزشمند همدان شناخته میشود. این شهر تاریخی توسط همه ایرانیها شناخته شده و اگر به همدان سفر کنند، حتما به هگمتانه سر میزنند.
تپه هگمتانه شامل قصرهای مانند قلعه تودرتو و دیوارهای بلند و یک سیستم خاص برای آبیاری بود. این سیستم آبیاری شگفتانگیز خود را با پوشش آجرهای مربعی برای حفظ کیفیت آب ارائه کرده است.
پادشاه مادها تمرکز خود را بر روی رفاه مردمش داشت و بنابراین علاوه بر سیستم آبیاری، یک مجموعه خانههای مسکونی منظم را ساخت که با مجتمعهای مسکونی کنونی متفاوت است. در این مقاله، ما با شما به تفصیل درباره شهر هگمتانه، آثار باستانی و بخشهای مختلف آن صحبت خواهیم کرد.
آشنایی با هگمتانه
تپه هگمتانه یک شهر تاریخی است که در میان یک تپه وسیع واقع شده است و به دلیل وسعت بزرگ خود به عنوان بزرگترین تپه باستانی در ایران شناخته میشود. اندازه این منطقه با محاسبه بخشهای قدیمی بیشتر از ۳۵ هکتار است. حدود ۱۰ هکتار از این منطقه به مالک شخصی تعلق داشت، اما در دهههای گذشته به شهر تاریخی اضافه شد.
ساختار منظم، معابر سنگفرش، آجرهای مربعی، سیستم آبیاری پیچیده، دیوار بلند و سازههای دیگر باعث شده تا هگمتانه به عنوان یک مقصد گردشگری مهم و محبوب در همدان شناخته شود.

عکس از: سایت Google Maps
هگمتانه در گذشته پایتخت ایران بود و از شهرهای باستانی که هنوز وجود دارند از جمله آتن در یونان، شوش در خوزستان و روم در ایتالیا محسوب میشود. بر اساس هرودوت، این شهر توسط دیاکو ساخته شده بود و دارای ۷ دیوار بود که هرکدام مطابق با یکی از سیارهها رنگ آمیزی شده بود. هگمتانه که ریشههایش به دوران مادها بازمیگردد، در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسید.
هگمتانه کجاست؟
تپه هگمتانه در استان همدان، شهر همدان، انتهای خیابان اکباتان، میدان اکباتان، پایگاه ملی میراث فرهنگی و گردشگری هگمتانه واقع شده است. این تپه بیضیشکل و پشتهای در مرکز قدیمی شهر همدان قرار دارد و اطراف آن رودخانه نظربیک، بلوار هگمتانه، ۲۴ متر سرگذر، بازار همدان و بلوار الوند قرار دارند.
لوکیشن هگمتانه روی گوگلمپ

عکس از: سایت visit-tehran
تاریخچه هگمتانه
درباره تاریخ شهر باستانی هگمتانه، ما اطلاعاتی داریم که به دورههای مختلف تقسیم میشوند. این شهر باستانی احتمالاً قبل از هزاره یکم پیش از میلاد مسیح تأسیس شده بود. اما شواهد کافی برای این ادعا وجود ندارد.

عکس از: سایت Wikipedia
بنا به گزارش هرودوت، شهر هگمتانه در قرن هشتم پیش از میلاد، بهعنوان پایتخت مادها انتخاب شد. هرودوت توصیفی از این شهر ارائه کرده که شامل قصر، اقامتگاه نظامی، و خزانهداری روی یک تپه بزرگ بود. او اشاره کرد که این مجموعه دارای هفت دیوار محافظ بود و دیوارهای داخلی بلندتر از دیوارهای بیرونی بودند. حالا به بررسی تاریخچه این شهر در دورههای مختلف میپردازیم.
دوره مادها
بررسی باقیماندههای گذشته نشان میدهد که احتمالاً شهر هگمتانه در قرن ۱۷ پیش از میلاد توسط قوم ماد بنا شده بود. در آن زمان، این شهر به عنوان پایتخت ایرانیان شناخته میشد، اما نظرات متفاوتی در مورد این موضوع وجود دارد و برخی فکر میکنند که اینجا شامل مجموعهای از قصرها و ساختمانهای مربوط به دوران مادها و هخامشیها بوده است.

عکس از: سایت incredibleiran
بعضی از باستانشناسان با تحلیل موقعیت جغرافیایی منطقه به این نتیجه رسیدهاند که احتمالاً این شهر در حدود هزار سال پیش از میلاد مسیح ایجاد شده است؛ اما هنوز شواهد کافی برای تأیید این فرضیه موجود نیست.
به عقیده هرودوت، در حدود ۸۰۰ سال پیش، قوم ماد پایتخت خود را در شهر هگمتانه بنا کردند. او توصیف کرده که عمارت اصلی یا قصر بر روی تپه قرار داشته است و احاطه شده است.اين شهر يعني هگمتانه توسط ۷ ديوار به همراه يک مرکز احاطه شده است. جالبه که بعضي از محققان باستاني فکر ميکنند اين شهر قديمي به دستور يک شاه زن افسانهاي به نام سميراميس يا شاه جمشيد ساخته شده باشد. برخي ديگر معتقدند که اين شهر در دوران حکومت سومين پادشاه سلسله مادها به نام فرورتيش ساخته شده است.
طبق اطلاعاتي که در دانشنامه ايرانيکا آمده، سلسله مادهها توسط دياکو بنيانگذاری شد و در نهايت شهر هگمتانه به عنوان پايتخت انتخاب شد. در دوره هخامنشيها، تپه هگمتانه براي پايتخت تابستاني شاهان هخامنشي اهميت داشت. متاسفانه وقتي داريوش سوم با اسکندر بزرگ روبرو شد، هگمتانه به شکل يک ويرانه تبديل شد.
در دوره پارتها، شهر هگمتانه همچنان مورد توجه بود و در زمانههاي مختلف توسط افراد مختلفي مورد استفاده قرار گرفت. در دوره ساسانيها نيز هگمتانه تحت تاثير قرار گرفت و پس از آن تبديل به مركز استان شد.
تصویر از: سایت Imna
دلایل نامگذاری هگمتانه
در سنگنوشتههای باقیمانده از بیستون در زمان داریوش اول، نامهای مختلفی برای شهر تاریخی هگمتانه ثبت شده است.
- همگمتان به زبان پارسی باستان
- آگ-مَ-دَ-نَ به زبان ایلامی
- آ-گَ-مَ-تَ-نُ به زبان اکدی
بعضی از منابع بر این باورند که اسم شهر تاریخی هگمتانه از «هَنگمَتَ» یا «هِنَگمَن» (به فارسی میانه به معنای انجمن) مشتق شده است و بهمعنای «محل گردهمآیی و گردآمدن» است؛ بنابراین فهمیدند که قبل از بنیانگذاری امپراتوری ماد، یک نوع تجمع اجتماعی در این منطقه وجود داشته است.

تصویر از: سایت Google Maps
در برخی اسناد باستانی، نامهای دیگری برای این شهر باستان ذکر شده که شامل موارد زیر است.
- اِکباتانا و اِگباتانا در زبان یونانی
- اکباتانا، اکباتانیس پارتیوروم در زبان لاتین
- آحمِتَ در زبان ارمنیپ
- آحمَتَن، هَمَتَن و اِکبَتَن در زبان فارسی میانه
معماری هگمتانه و قسمتهای مختلف آن
شهر تاریخی هگمتانه بر روی زمین وسیعی با اندازه ۳۵ هکتار و بهصورت یک قصر بزرگ و زیبا طراحی شده که ۷ قلعه به شکل دور در دور داشت. جلوههای بیشتری از معماری این شهر را برایتان شرح میدهم.
– هفت قلعه دور در دور
شهر هگمتانه به صورت یک قصر بزرگ و زیبا بر روی زمینی به اندازه ۳۵ هکتار ساخته شد. در اینجا متوجه میشوید که چقدر معماری و توانایی معماران آن دوران شگفتآور بوده است.
یکی از ویژگیهای برجسته این شهر، قلعههای دور در دور است. معماران شهر را به صورت ۷ قلعه دور در دور و متصل به یکدیگر بنا نهادند. محققان باستانشناس فرض میکنند که ساختمانهای مسکونی یا همان مکانهای زندگی افراد در کنار این قلعهها قرار داشتهاند. تاریخنگاران اظهار داشتهاند: زیراک که میخواست قوم ماد را نزدیک به قصر سلطنتی جابجا کند و آنها را به آنجا مسکن دهد، دستور ساخت خانههای مسکونی در کنار قلعهها را صادر کرد.

تصویر از: سایت Google Maps
یک نکته جالب درباره قلعههای معروف به هم پیوسته، کاربرد ویژهای داشتند؛ به عنوان مثال، قلعه هفتم یا قلعه درونیترین از هفت قلعه، به عنوان کاخ پادشاهی استفاده میشود. باستانشناسان ذکر میکنند که دیاکو دستور داد هر قصر از این قلعهها با رنگهای خاص تزئین شود، الهام گرفته از رنگآمیزی قصرهای بابل.
یک تاریخنگار یونانی درباره چوبهای استفاده شده در ساختمانها اشاره کرده و ساختمان را بهصورتی توصیف کرده که انگار با نقره و طلا پوشیده شده است. او به تحسین زیباییها و نقشبرجستهها روی درها، ستونها و سقفها اشاره کردهاست.
او همچنین اظهار داشته که هیچ قسمتی از قصر پادشاهی را نتوانست پیدا کند که بدون تزئینات از نقره و طلا باشد؛ اما احتمالا این توصیف کمی پرطرفدار باشد، چون در آن زمان، ایران به ثروت فراوانی دست یافته بود و از نقره و طلا برای تزئین استفاده میشد.
– ساختمانهای مسکونی
ساختمانهای مسکونی یا واحدهای مسکونی برای اسکان مردم ماد در نزدیکی قلعهها ساخته شدند. کاوشهای باستانشناسی در تپه هگمتانه نتایج قابل توجهی داشت و بقایای معماری از خشت بهصورت گستردهای شناسایی شد، که براساس اصول مهندسی و نقشههای پیشین ساخته شده بود.


تصویر از: سایت Google Maps
این ساختمانهای خشتی برای اسکان مردم ماد بهصورت مربعی بنا شده بودند و هر واحد شامل یک دروازه روبهرو با تالار اصلی، دو انبار کوچک در انتهای بنا و اتاقهای جانبی بود.
طرح واحدها مشابه بود و یک معبر بهعرض 3.5 متر بین دو واحد ساخته شده بود. با وجود این معابر، در هر 35 متر یک کوچه یا معبر وجود داشت که واحدهای مسکونی بین این معابر قرار داشت. این نکته جالب است که بر اساس کاوشها در مناطق مختلف تپه هگمتانه، این الگوی نقشهبرداری بهصورت یکپارچه در تمام منطقه اجرا شده بود.
تصور کنید یک سازنده کل واحدهای ساختمانی این تپه را براساس یک نقشه ثابت و یکنواخت بسازد، مشابه کمپهای مسکونی که امروزه در شهرهای بزرگ مشاهده میشوند.
واحدهای مسکونی و کل ساختمان توسط حصارهای محافظتی محافظت میشدند و در هر 90 متر، برجهای مربعشکلی وجود داشتند. بهنظر میرسد که ساختمانها داخل این حصارها تا دورههای قبل از اشکانی بازسازی شدهاند.
– شبکه آبرسانی
بزرگترین شگفتی هگمتانه، سیستم پیشرفته و منظم آبرسانی آن است. معماران این شبکه را بهگونهای طراحی کردند که بین کانالهای آب، راههایی به عرض تقریبی 3.5 متر برای گذر وجود داشته باشد. این مسیرهای گذر از شمال شرق به جنوب امتداد مییافتند و تمام زیرشان با آجرهای مربعی یکنواخت پوشیده بود، بنابراین خطر هدررفت آب حداقل شده و کیفیت آن نیز بهبود یافته بود.

تصویر از: سایت Google Maps
تصور ساخت چنین شبکهای بزرگ و منظم بدون داشتن نقشههای هوایی و ابزارهای نقشهبرداری امروزی خیلی سخت و عجیب است؛ وجود این سیستم بزرگ برای شهری به این اندازه و با آنهمه قلعه و واحدهای مسکونی لازم بوده و نشان میدهد که طراحان و معماران آن زمان چه مقدار هوشیار بودند که برای شهر بزرگ خود چنین شبکهای اختصاصی آب را ایجاد کردند.
نقاط دیدنی هگمتانه
هگمتانه علاوه بر ساختمانها، قلعهها و دیوارهای نقره و طلاکوبی که داشت، اما مکانهای دیدنی دیگری هم دارد که در سفر به همدان باید آنها را ببینید، چرا که در غیر اینصورت سفر شما کامل نخواهد بود؛ بنابراین با انرژی بیشتر به خواندن ادامه بدهید.
– موزه هگمتانه
در بخشی از مجموعه تاریخی هگمتانه، یک مدرسه ۶ کلاسه بین سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۵ ساخته شد که در دهه ۱۳۵۰ به عنوان مرکز باستانشناسی معرفی شد.
بعد از کشف آثار تاریخی ارزشمند این منطقه، مدرسه ۶ کلاسه به عنوان مخزن آثار باستانی هگمتانه استفاده شد. در سال ۱۳۷۲ برای برگزاری سمینار مدیران میراث فرهنگی، دیوارهای کلاسها برداشته شدند تا ساختمان جامعی ایجاد شود و در نهایت تعمیرات کوچکی انجام شد.

تصویر از: سایت Google Maps
اکنون آن مدرسه به یک موزه تبدیل شده که شامل ۱ سالن اصلی، ۱ سرسرا، ۲ راهرو و ۲۰۰ اثر ارزشمند و تاریخی میباشد. مساحت کلی این موزه حدود ۶۰۰ متر است که با افزودن بخش نمایشگاه شامل کارگاه مرمت و عکاسی از اشیاء کشفشده و کارگاه طراحی فنی بزرگتر میشود. از بخشهای اصلی موزه میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
دفتر موزه
دفتر موزه در یکی از راهروهای سمت چپ سالن مرکزی قرار دارد. اگر سؤالی داشتید، باید به مسئولان این دفتر مراجعه کنید.
کارگاه عکاسی
کارگاه عکاسی برای عکسبرداری حرفهای از آثار باستانی کشفشده فعالیت میکند و با تجهیزات و لوازم عکاسی کامل مجهز شده است.
کارگاه مرمت
کارگاه مرمت برای نگهداری و بازسازی آثار باستانی جدید استفاده میشود و با تجهیزات و لوازم مرمت مناسب تجهیز شده است.
کتابخانه
کتابخانه موزه در بخش اداری واقع شده است. در این کتابخانه کتب به دستهبندیهای تاریخ، معماری و باستانشناسی تقسیم شدهاند.
آثار تاریخی موزه هگمتانه به دو دستهی تاریخی و اسلامی تقسیم میشوند که برخی از آنها اهدایی بوده و برخی دیگر کشف شده یا خریداری شدهاند.
بخش تاریخی موزه هگمتانه
در این بخش از موزه، اشیای تاریخی مثل ستون، خمره، مجسمهها و اشیای چینی از دورههای مختلف تاریخی ایران نمایش داده میشوند.
- ستون
- تهستون
- شالی
- سنگیهای قدیمی
- خشت چهارگوش
- کاسه و کوزه
- انواع خمره
- ظروف شیشهای
- مجسمههای گلی
- لیوان و آبخوری
- تابوت سفالی
- سنگهای تزیینی
- مهر نقشبندی شده
- مهرهای تزیینی سنگی
- استخوان و پیکرههای سفالی
- ستون کتیبه با نوشتههای باستانی
این آثار از مناطق مختلف ایران، از جمله همدان، شورین و ابنسینا به موزه منتقل شدهاند و دورههای هخامنشی، ساسانی، اشکانی و قرنهای قبل و بعد از میلاد را نشان میدهند.
بخش اسلامی موزه هگمتانه همدان
در بخش معاصر موزه، اشیایی مثل ظروف سفالی، حوض آبنما، تابوتها و خمرههای مختلف از دورههای اسلامی نگهداری میشوند.
- ظروف سفالی
- حوض آبنما
- قوچسنگ
- درب چوبی
- سنگهای قبر با خطوط خطی و زیبا
- تابوتهای سنگ و سفالی
- خمرههای سفالی برای نگهداری مایعات
این آثار از مناطق اسدآباد و برج قربان به موزه منتقل شده و دورههای مختلف اسلامی و قرن معاصر را نمایش میدهند.
– کلیسای ارامنه انجیلی
این کلیسا در سال ۱۸۸۵ میلادی تأسیس شده و بعد از ۱۰۰ سال به موزه تبدیل شده است. معماری زیبای آن شامل دو بخش اصلی است و از جمله جاذبههای آرامنه همدان محسوب میشود.


عکس از: سایت Google Maps
انجام کارهای مربوط به دین و اجرای سرودهای مذهبی و پلکانی با ۱۲ پله انجام میشود.
بخش قدیمیتر کلیسا یک سالن با ۴ ستون آجری دایرهای و دیوارهای باریک با ۹ چشمه طاق دارد. در انتهای سالن، میتوان یک محراب با طرح زیبا روی سکوی ۲ پلهای دید. جهت روشنایی کلیسا، ۳ پنجره در ضلع شرقی نصب شده است.
– کلیسای گریگوری استپانوس
در دوره جنگ اول جهانی، ارمنیها به شهرهای غربی ایران مانند همدان مهاجرت کردند. تقریباً ۳۰۰ نفر ارمنی به اینجا آمدند و احتمالاً در دوران پادشاهی شاه عباس یا دوره حکومت عثمانی به همدان مهاجرت کردند. هنگامی که ارمنیان به این منطقه آمدند، کلیسای گریگوری استپانوس را در شرق تپه هگمتانه بنا کردند.


عکس از: سایت Google Maps
کلیسای گریگوری استپانوس که یکی از آثار ملی است، در سال ۱۹۳۲ بازسازی شد. این کلیسا دارای دو بخش اصلی است که شامل سالن اصلی و کتابخانه است. نمای بیرونی کلیسا از خشت و نمای داخلی آن از آجر ساخته شده و یکی از جلوههای زیبای آن، طرحهای معماری قوسیاش است.
قسمتهای اصلی کلیسای گریگوری استپانوس شامل فضای ورودی چندگوشی، چهارستون سنگی، سکو، محراب، اتاقی برای اجرای مراسم مذهبی، ناقوس، تالار اصلی برای گردهمایی ارمنیان و اتاق اعتراف است؛ همچنین در داخل کلیسا میتوان سنگ قبرهایی را مشاهده کرد که متعلق به شخصیتهای مهم ارمنی هستند و بر روی دیوارهای تالار نصب شدهاند.
برای روشنایی کلیسا، ۱۲ پنجره مشبک با طرحهای قوسی در ضلعهای شمالی و جنوبی قرار دارند. برج ناقوس با ساختار دایرهای به سبک گنبدهای رک ساخته شده است.
– گورستان
یک گورستان قدیمی در بخش شرقی کلیسای پروتستان وجود دارد که میتوان در آن سنگ قبرهایی با طرحهای خاص را مشاهده کرد. سنگ قبرها از جنس مرمر است و مشخصات افراد بر آنها با خطوط آشوری نگاشته شده است.


عکس از: سایت Google Maps
– خانه کشیش گریگوری
در ضلع شرقی کلیسای ارمنی، خانهای زیبا و ۲ طبقه ساخته شده که به آن خانه کشیش گریگوری مشتهر است. این خانه یکی از آثار تاریخی همدان است و دارای درها و پنجرههای چوبی با طرحهای دایرهای زیباست که نور را به داخل خانه میآورد. برای تأمینروشنایی داخل خانه، چندین پنجره قرار گرفته است.
از خشت ساخته شده، فقط قسمت جنوب شرقی خانه باقی مانده.


عکس از: سایت Google Maps
– مدرسه نور
مدرسه نور، که در سال ۱۹۴۱ به دلیل آتشسوزی تخریب شد، توسط مهندس “نشان لئونیان” در سال ۱۹۴۲ بازسازی شد. این مدرسه یک ساختمان مستطیل با ۶ ستون سنگی و ۷ کلاس در یک طبقه است. زمانی که ارامنه در سال ۱۹۴۶ از همدان به ارمنستان مهاجرت کردند، فعالیتهای مدرسه نور به دلیل کمبود امکانات در سال ۱۹۵۸ متوقف شد.
آثار باستانی هگمتانه
آثار باستانی هگمتانه شامل جامهای نقره و طلا، کاسههای سیمین، و لوحهای طلا هستند که برخی از آنها در خارج از کشور نگهداری میشود. این آثار معمولاً به دوره هخامنشی مربوط میشوند و روی آنها نوشتههایی به زبان میخی درباره دوره ساخت آنها وجود دارد. در ادامه به برخی از مهمترین آثار باستانی این شهر زیبا اشاره میشود.


عکس از: سایت incredibleiran
– جام طلایی و کاسه سیمین
جام طلایی یا تکوک زرین که به آن ریتون سرشیر هم میگویند، از دوره هخامنشی (۳۳۰ تا ۵۵۰ قبل از میلاد) تاریخ دارد. این جام تاریخی در حال حاضر در موزه ملی ایران نگهداری میشود و یکی از مهمترین و ارزشمندترین آثار باستانی هگمتانه به شمار میرود.


عکس از: سایت Google Maps
زمان ساخت جام طلایی به سده پنجم قبل از میلاد مسیح برمیگردد.این جام زیبا که احتمالاً مربوط به هخامنشیان است، از طلا ساخته شده و وزنی حدود ۱۹۳۰ گرم دارد. ابعاد آن نیز تقریباً ۲۹.۹ در ۱۹ سانتیمتر است. این جام دارای بخشهای مختلفی است، شامل قسمت قیف مانند و بدنه شیر بالدار. روی آن طرحهایی از شیارها، گل لوتوس، پیچک و نخل به نمایش درآمده است. بخش شیر دارای بالهای توخالی است که از دو ورق طلا ساخته شدهاند و دهان شیر باز است، به طوری که میتوانید زبان و دندانهای آن را ببینید.
یک لوح زرین با نام ارشام که ابعاد حدودی ۸ در ۱۳ سانتیمتر دارد، در منطقهای کشف شده که بهخط میخی است. این لوح مربوط به دوره هخامنشی بوده و در یک مجموعه شخصی قرار دارد.
لوح دیگری به نام لوح داریوش دوم و ابعاد حدودی ۵.۲۰ در ۵.۱۸ سانتیمتر، از زرناب ساخته شده، یکی دیگر از آثار باستانی هخامنشی است. بر روی این لوح ۲۳ سطر نوشته به خط میخی وجود دارد. این لوح در حال حاضر در موزه ایران باستان نگهداری میشود.
جام نقره اردشیر یکم، با قطر دهانه حدود ۷.۲۶ سانتیمتر، در موزه متروپولیتن نیویورک به نمایش گذاشته شده است. این جام دارای یک سطر طولانی از نوشته به خط میخی است که ترجمه آن مربوط به اردشیر شاه هخامنشی و ساخت این جام برای کاخ پادشاهیاش است.
پایه ستون سنگی به دوره اردشیر دوم هخامنشی برمیگردد و از یک تکه سنگ ساخته شده است. این ستون دارای کتیبههایی به خط میخی است که بخشی از ترجمه آن مربوط به ساختوساز کاخ آپادانا اردشیر بزرگ پسر داریوش شاه هخامنشی است.
عکس از: سایت visit-tehran
یک ستون سنگی قدیمی قبل از سال ۱۳۱۴ در تپه هگمتانه کشف شد و پس از آن به موزه ایران باستان منتقل شد.
در این موزه، یک ستون دیگر با نوشتههایی درباره اردشیر دوم هخامنشی وجود دارد. این ستون در انگلستان قرار دارد و دارای کتیبهای با ۷ سطر به خط میخی است.
در این کتیبه آمده است: «اردشیر شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورها، شاه این سرزمین، پسر داریوش شاه این کاخ را به لطف اورمزد و ناهیدمهر ساخت. امیدوارم مرا از هر بوی مضر محفوظ نگه دارد تا اعمالم از بدی و صدمات نجات یابد.»
امکانات رفاهی هگمتانه
هگمتانه امکانات رفاهی مناسبی ندارد، حتی یک راهنما برای گردشگران در اینجا موجود نیست.
جاذ های دیدنی اطرف هگمتانه
همدان شهری است با جاذ های دیدنی فراوان که حتما باید آنها را ببینید. علاوه بر تپه هگمتانه، شهر همدان دارای جاذ های دیدنی بسیاری است که باید وقت کافی را برای بازدید از آنها در نظر بگیرید. در ادامه به چند جاذ دیدنی در نزدیکی هگمتانه اشاره میشود که برای بازدید آنها وقت بگذارید.
– موزه مردمشناسی حمام تاریخی قلعه
حمام حاج محمدسعید همدان یکی از بناهای تاریخی با معماری اسلامی است که به حمام قلعه شهرت دارد. این حمام متعلق به دوره قاجار بوده و مساحتی بالغ بر ۱۵۰۰ مترمربع دارد.
این حمام دو بخش سرد و گرم دارد و دارای ورودی هشت شیک است. با عبور از ورودی، ابتدا به حمام سرد و سپس حمام گرم وارد می شوید. جالب است که این حمام بخش مخصوص زنان و مردان دارد و نیازی به تعیین روزهای خاص برای هر جنس نیست.


عکس از: سایت Yjc
در سال ۱۳۸۷ خورشیدی، حمام قلعه ترمیم شد و سپس به کاربری موزه تبدیل شد. در حال حاضر، این حمام تبدیل به موزه مردمشناسی همدان شده و یک سفرهخانه هم در آن افتتاح شده که بهترین مکان برای صرف غذا و گوش دادن به موسیقی سنتی است.
حمام قلعه حدود ۱.۹ کیلومتر از هگمتانه فاصله دارد و حدود ۸ دقیقه زمان میبرد تا به آنجا برسید.
آدرس حمام قلعه همدان
همدان، خیابان شریعتی، محله قلعه (محله قاشقتراشان)
لوکیشن حمام قلعه در گوگلمپ
–
مزار گنبد علویان
مزار گنبد علویان یکی از جاذبههای دیدنی در نزدیکی تپه هگمتانه در شهر همدان است. این مزار در نزدیکی امامزاده عبدالله و چهارباغ علویان قرار دارد. این ساختمان باستانی از دوران سلجوقی زمانی ساخته شده که عمارتهای زیبای دوران اسلامی شکوهی داشتند. گنبد علویان اولا به عنوان مسجد شناخته شد، اما بعدها با افزودن یک سرداب زیر زمین، به مزار خاندان علویان تبدیل شد.


عکس از: سایت Google Maps
این مزار شامل ورودی، برجها، طاقها، شبستان و سرداب است. برای بازدید از گنبد بهتر است ساعات معینی (از ساعت ۹ صبح تا ۵ بعدازظهر) را رعایت کنید و بلیط ورودی را تهیه کنید.
مزار گنبد علویان حدود ۸۰۰ متر از هگمتانه فاصله دارد و حدود ۱۲ دقیقه زمان میبرد تا به آنجا برسید.
آدرس گنبد علویان
همدان، چهارباغ علویان، نزدیک امامزاده عبدالله
موقعیت مکانی گنبد علویان در گوگل مپ
– آرامگاه بوعلی سینا
آرامگاه بوعلی سینا که در میدانی به همین نام واقع شده، مکان دفن بزرگترین پزشک و فیلسوف ایرانی بود که در قرن چهارم هجری زندگی میکرد. این مکان به واسطه ستونهای بلندش نمادی از شهر همدان شده و تقریبا هر بازدید کنندهای از شهر، این آرامگاه را میبیند.
آرامگاه دو تالار شمالی و جنوبی دارد. در تالار جنوبی یک موزه وجود دارد که اشیاء باستانی مانند سکه، برنز، سفال و سایر مواردی که در همدان کشف شده است نگهداری میشود. تالار شمالی هم یک کتابخانه بزرگ دارد که دارای نمونههای گرانبهایی از کتب قدیمی است.


عکس از: سایت Google Maps
قبر بوعلی سینا در سمت راست ورودی آرامگاه قرار دارد، در حالی که در سمت چپ میتوانید قبر ابوسعید دخدوک را مشاهده کنید. این آرامگاه در طول زمانهای مختلفی همچون دورههای قاجار و پهلوی بازسازی و تعمیر شده و بخشهایی به آن اضافه شده است.
موقعیت آرامگاه بوعلی سینا حدود ۳.۱ کیلومتری از هگمتانه فاصله دارد و تقریبا ۱۰ دقیقه زمان لازم است تا به آنجا برسید.
آدرس آرامگاه بوعلی سینا
همدان، میدان بوعلی سینا
مکان آرامگاه بوعلی سینا روی نقشه گوگل
– آرامگاه استرو مردخای
آرامگاه استرو مردخای، یک مکان مقدس یهودیان در همدان است که در وسط شهر واقع شده است. این آرامگاه، یکی از مهمترین مکانهای مذهبی یهودیان در ایران است و طراحی آن شبیه به سبک معماری اسلامی است. از شیوه ساختمانی آن میتوان حدس زد که بنا حدود ۸ قرن قبل احداث شده است. احتمالاً آرامگاه استرو مردخای بر روی یک ساختمانی ساخته شده است که ساخت آن به قرن سوم هجری میرسد.


عکس از: سایت Google Maps
آرامگاه استرو مردخای تا مکانی به نام هگمتانه ۱.۹ کیلومتر فاصله دارد و تقریباً ۸ دقیقه زمان میبرد تا به آنجا برسید.
آدرس آرامگاه استرو مردخای
همدان، وسط شهر همدان، ابتدای خیابان شریعتی، کوچه استر
مکان آرامگاه استرو مردخای روی نقشه گوگل
– آرامگاه باباطاهر
آرامگاه باباطاهر عریان، با کاشیهای فیروزهای و گنبد زیبایش، محل دفن یکی از شاعران بزرگ ایران است. دیوارهای بنای اصلی این آرامگاه با شعرهای زیبا این شاعر زیبا پوشیده شده و زیبایی آن را دو چندان کرده است.
ساختمان آرامگاه از ابتدا به این شکل نبوده و در طول زمان چندین بار تخریب و بازسازی شده است. در قرن ۶ هجری قمری، یک برج آجری با ۸ ضلع ساخته شده بود که به مرور زمان تخریب شد. در دوره پهلوی، شهرداری همدان برای ساخت یک ساختمان جدید اقدام کرد، اما ساختمان ناتمام باقیماند.


عکس از: سایت Google Maps
در هنگام انجام کارهای ساختمانی، یک لوح کاشی فیروزهای که قرن هفتم هجری تاریخ داشت، کشف شد. این کاشی حاوی آیاتی از قرآن با خط کوفی بود که به صورت برجسته نوشته شده بود. این لوح فیروزهای در حال حاضر در موزه ایران باستان نگهداری میشود. اگر مایل به بازدید از آرامگاه باباطاهر عریان هستید، امیدواریم که اطلاعات ارائه شده مفید باشد.
ساعت بازدید (ساعت ۸:۳۰ صبح تا ۷:۳۰ عصر در فصل اول سال و ساعت ۸:۳۰ صبح تا ۵ بعد از ظهر در فصل دوم سال) تعیین شده است و شما باید بلیط ورودی را تهیه کنید.
آرامگاه باباطاهر ۲.۲ کیلومتری از هگمتانه و تقریباً ۷ دقیقه فاصله دارد.
آدرس آرامگاه باباطاهر
همدان، میدان باباطاهر
موقعیت آرامگاه باباطاهر در Google Maps
– برج قربان
برج قربان یکی از آثار تاریخی مهم همدان در نزدیکی شهر باستانی هگمتانه است که مدفن حسنبنعطار حافظ ابوالعلا همدانی و چند تن از امرای سلجوقی است. این برج زیبا تنها باقیمانده از یک مجموعه بزرگ است که در گذشته مسجد، مدرسه، کتابخانه و خانقاه داشت.


عکس از: سایت Google Maps
این برج در دوره حمله افغانها به عنوان سنگرگاه مورد استفاده قرار گرفت تا از شورشیها در اطراف شهر دفاع کند. به همین دلیل به آن نام قربان داده شد.
این برج زیبا از آجر ساخته شده و یک گنبد مخروطی با ۱۲ ضلع دارد که از پایههای آن شروع میشود. برج سه طبقه دارد و شامل سرداب، بدنه و گنبد است. طول هر ضلع ۲ متر است؛ بنابراین با ساختمان بزرگ و شگفتانگیزی روبرو هستید. دیدن برج قربان فقط یک ساعت زمان شما را میگیرد و باید بلیط بخرید.
برج قربان ۳.۹ کیلومتری از هگمتانه و تقریباً ۱۰ دقیقه فاصله دارد.
آدرس برج قربان
همدان، بین چهارباغ و شهید مدنی، خیابان طالقانی، جنب دبیرستان اندیشه
موقعیت برج قربان در Google Maps
– مجسمه شیر سنگی
مجسمه شیر سنگی یکی از مهمترین و ارزشمندترین آثار تاریخی همدان است که ارزش تاریخی آن و زیبایی شیری که توسط هنرمندان حکاکی شده، شما را شگفتزده میکند. متأسفانه، مجسمه این اثر پس از سالها دیگر شباهت اندکی به یک شیر واقعی ندارد. این مجسمه به دستور اسکندر مقدونی برای یادبود یکی از سرداران معروف به نام «هفایستیون» ساخته شد.


تصویر از: سایت Google Maps
تصویر یک شیر سنگی که در محوطهای باز قرار دارد. این شیر سنگی در طول سالها آسیبهای زیادی دیده است، به خاطر اینکه بازدیدکنندگان از آن بیلطفی کردهاند. آنها بچههای خود را بر شیر سنگی مینشاندند تا عکس بگیرند، این کار تکراری باعث آسیبهای زیادی به شیر سنگی شده است. این شیر سنگی تنها یکی از دو شیر سنگی اصلی که وجود داشته است و هم اکنون آسیبدیده و خسته است. بهتر است این مجسمه را به جایی مناسب منتقل کنند تا از آن مراقبت کنند و بیشتر از آن بدانیم.
این مجسمه شیر سنگی در همدان واقع شده و حدود ۵.۱ کیلومتر از هگمتانه فاصله دارد. برای رسیدن به این مکان فقط حدود ۱۵ دقیقه زمان لازم است.
آدرس مجسمه شیر سنگی: همدان، میدان سنگ شیر
اگر تمایل به بازدید از هگمتانه همدان دارید، باید به نکات زیر توجه کنید:
– ساعات بازدید از هگمتانه متغیر است، از ساعت ۹ صبح تا ۷ عصر در نیمه اول سال و از ساعت ۹ صبح تا ۵ بعد از ظهر در نیمه دوم سال.
– برای ورود به محوطه باید بلیط تهیه کنید.
– هدایتگر گردشگری در اینجا وجود ندارد، بنابراین شما باید خودتان از مکانهای مختلف بازدید کنید.
– بازدید از کل مجموعه شهر باستانی هگمتانه حدود ۲ تا ۴ ساعت زمان میبرد و پس از آن میتوانید به دیگر جاذبههای دیدنی همدان مراجعه کنید.
– در اینجا فروشگاه یا خدمات رفاهی به اندازه کافی وجود ندارد، بنابراین مناسب است که آب و غذا خودتان را برداشته و با خودتان داشته باشید.
– آثار تاریخی در این شهر صدساله هستند، بنابراین باید از هرگونه تخریب و آسیب به آنها خودداری کرده و آنها را حفظ کنید تا زیباییهای شهر حفظ شود.
اگر هم به تاریخچهی هگمتانه علاقهمند هستید، در مکانی که شاهان قدرت خود را نشان میدهند، تجربه خواهید کرد.شهر باستانی هگمتانه در شهر همدان واقع شده است. ویژگیهای مهم این شهر دارای سبک معماری منحصر به فرد، تزیینات زیبا و سیستم آبیاری هوشمند است. برای رفتن به هگمتانه از تهران، باید از آزادراه تهران به ساوه، سپس ساوه به همدان رفته و وارد بلوار شهید سرلشکر همدانی شده و در انتها وارد بلوار انقلاب شوید. از میدان باباطاهر عبور کرده، وارد خیابان معصومی شده و با گذر از میدان عینالقضات، وارد بلوار علویان شده و در نهایت بیایید به میدان اکباتان و از خیابان اکباتان وارد هگمتانه شوید. این مسیر از تهران تا هگمتانه حدود ۳۱۵ کیلومتر است و حدود ۳ ساعت و ۳۷ دقیقه زمان میبرد. اما تعدادی از جاذبههای دیدنی نزدیک به هگمتانه شامل موزه مردمشناسی، حمام تاریخی قلعه، گنبد علویان، آرامگاه بوعلیسینا، آرامگاه استرو مردخای، آرامگاه باباطاهر، برج قربان و مجسمه شیرسنگی میباشند.